Genel olarak bakıldığında Covid-19 pandemisi tüm listeleri ve şehirlerin yaşanılabilirlik düzeylerini etkiliyor. Pandemi dolayısıyla yıllardır bu listeleri takip eden ve bu konuda kafa yoran biri olarak benim de doğru bulduğum bir yaklaşımla Mercer ve Monocle 2020 yılında bir liste yayınlamadı. EIU ise 2020’de odağına pandemiyi konu yaptı ve sıralamasında, şehirlerin Covid-19 ile mücadele performansını temel ölçü olarak aldığı bir liste yayınladı. Monocle ise 2020’de yapmadığı sıralamayı, 2021’de yaparak “Hangi şehirlerin pandemi krizinden çıkıp, yeniden yaşam kalitesini eski düzeyine çıkartmaya başladığını?” göstermeyi amaçlıyor. EIU listesindeki kadar olmasa da gerek göstergeler gerekse de listeye yeni giren şehirler değerlendirildiğinde, Monocle 2021 listesinde de Covid-19’un etkisi ciddi bir şekilde görülüyor.

En Yaşanılabilir Şehirler Listeleri 2020-2021

2020 yılı tüm dünya, dolayısıyla da tüm ülke ve şehirler için yoğun, zorlu, yer yer travmatik geçti. Dolayısıyla da yaşam kalitesi sağlık sorunlarına, pandeminin finansal, ekonomik, politik ve toplumsal yan etkilerine bağlı olarak yakın geçmişe göre dramatik bir şekilde düştü. Nitekim her sene yapılan “En Yaşanabilir Şehirler” sıralamaları da bu durumdan nasibini almış durumda. Geçen sene olduğu gibi bu sene de en önemli üç listeden, The Economist Intelligent Unit (EIU), Mercer ve Monocle’dan bahsedeceğim. Mevcut halde yayınlanmış iki listeyi inceleyeceğim: EIU 2020 ve Monocle 2021. Bir de Mercer Listesi yokluğunda yeni bir listeye, Global Finance 2020’e değineceğim.

Genel olarak bakıldığında Covid-19 pandemisi tüm listeleri ve şehirlerin yaşanılabilirlik düzeylerini etkiliyor. Pandemi dolayısıyla yıllardır bu listeleri takip eden ve bu konuda kafa yoran biri olarak benim de doğru bulduğum bir yaklaşımla Mercer ve Monocle 2020 yılında bir liste yayınlamadı. EIU ise 2020’de odağına pandemiyi konu yaptı ve sıralamasında, şehirlerin Covid-19 ile mücadele performansını temel ölçü olarak aldığı bir liste yayınladı. Monocle ise 2020’de yapmadığı sıralamayı, 2021’de yaparak “Hangi şehirlerin pandemi krizinden çıkıp, yeniden yaşam kalitesini eski düzeyine çıkartmaya başladığını?” göstermeyi amaçlıyor. EIU listesindeki kadar olmasa da gerek göstergeler gerekse de listeye yeni giren şehirler değerlendirildiğinde, Monocle 2021 listesinde de Covid-19’un etkisi ciddi bir şekilde görülüyor.

The EIU 2020 Listesi 

Liste yapılırken belli oranda daha önce dikkate alınan standartlar elbette yine değerlendirilmiş ama asıl dikkate alınan temel ölçü şehirlerin pandemi ile ne düzeyde mücadele ettikleri olmuş. Rapora göre genel olarak tüm şehirlerin yaşam kalitelerinde ciddi bir düşüşten bahsetmek mümkün. Kapanmalar, kısıtlamalar küresel düzeyde tüm şehirlerin yaşam kalitelerini olumsuz etkilemiş ama öte yandan pandeminin çok sert ve yoğun yaşandığı Avrupa’daki şehirler en dramatik düşüşleri yaşamışlar. EIU araştırmasında en büyük 10 düşüş yaşayan 8 şehir Avrupa’dan. Uzun yılların birincisi Viyana ise 2020 yılında 12. sıraya gerilemiş.

Listenin ilk onu şu şekilde: 

1. Auckland (Yeni Zelanda) 
2. Osaka (Japonya)
3. Adelaide (Avustralya) 
4. Wellington (Yeni Zelanda) 
5. Tokyo (Japonya) 
6. Perth (Avustralya) 
7. Zürih (İsviçre) 
8. Cenevre (İsviçre) 
9. Melbourne (Avustralya) 
10. Brisbane (Avustralya) 

Görüldüğü üzere Avrupa’nın İsviçre şehirleri ile temsil edildiği listeyi Okyanusya şehirleri domine ediyor. Avustralya’dan dört tane, Yeni Zelanda’dan 2 tane olmak üzere toplam 6 şehir yer alıyor bu kıtadan. 2 tane de Japon şehrini eklediğimizde listede yer alan toplam 8 şehir Pasifik Bölgesi’nden. Eski Kıta’nın “yaşam kalitesi” temsili ise yine İsviçre’ye kalmış. 

Bu liste aslında genel değerlendirmeyle bir Covid-19 ile mücadele listesi. Mesela listede üst sıralarda yer alan Alman şehirleri sağlık sektörü üzerindeki baskı yüzünden yani “sağlık” kriterinden dolayı çok düşük puan almış. 

Monocle 2021 Listesi

Hatırlatmak açısından şunu söylemek mümkün: Monocle bu üç liste içinde en detaylı ve farklı göstergeleri dikkate alan; günlük yaşamın inceliklerine de odaklanan çok özgün bir sıralama. 2007 yılından beri yaptıkları bu sıralamayı 2020 yılında editör Andrew Tuck’un ifadesiyle “şehirler hastalar için yatak bulamazken ve sarsılmış ekonomilerini desteklemeye çalışırken” bu listeyi yapmayı haksızlık olarak kabul eden dergi, 2021 yılında ise yine Tuck’un sözleriyle “hangi şehirlerin özgüven ile geri dönüşü başardığını” görmek istediğini ve bu yüzden de bir liste yayınladığını açıkladı. 

Monocle 2021 listesi geçmiş senelerdekinden farklı olarak 20 şehri kapsıyor ve bazı sürpriz şehirleri barındırıyor. Normalde bu listeye çok uzak olabilecek olan Los Angeles, Seul ve Taipei gibi şehirler listede yer almayı başarmış durumda. Derginin direktörü Tyler Brûlé, 2021 listesinin geçmiş yıllara göre çok daha zor hazırlandığını; güvenlik, altyapı, iş kurma kolaylığı gibi göstergelere ek olarak sivil liderlik, konut politikaları, girişimlerin desteklenmesi, ekonomilerinin korunması ve kültürün desteklenmesi gibi konuları da dikkate aldıklarını söylüyor. 

Monocle 2021 listesi şu şekilde: 

1. Kopenhag
2. Zürih
3. Helsinki
4. Stockholm
5. Tokyo
6. Viyana
7. Lizbon
8. Auckland
9. Taipei
10. Sidney
11. Seul
12. Vancouver
13. Münih
14. Berlin
15. Amsterdam
16. Madrid
17. Melbourne
18. Kyoto
19. Brisbane
20. Los Angeles

Monocle 2019 listesi ile kıyasladığımızda Kopenhag, Viyana, Zürih, Münih, Berlin, Stockholm, Amsterdam, Auckland, Vancouver, Melbourne, Tokyo, Lizbon, Madrid, Sydney, Kyoto ve Helsinki yerlerini, farklı sıralarda olsalar da korumayı başarmışlar. 

Covid-19 odaklı bir sıralama olduğu için EIU Listesi hakkında çok yorum yapmayacağım. Özel bir dönemden geçiyoruz, dolayısıyla özel bir sıralama yapmış. Keza benzer bir yorumu Monocle 2021 Listesi için de söyleyebilirim tek bir istisna dışında: Los Angeles. Dünyanın en kaotik şehirlerinden biri, trafiğin çekilmez olduğu, gelir dağılımının çok kötü olduğu ve daha da önemlisi suçun kol gezdiği bir şehrin bu listede olmasının tek açıklaması var o da şehrin 2028 Olimpiyat Oyunları için hazırlamaya başladığı. Daha önce benzer bir yorumu Tokyo için de yapmıştım ama Los Angeles’ın olduğu bir “en yaşanabilir şehirler” listesinde Tokyo’nun geçmişte ikinci sıraya kadar çıkması çok normal kalıyor. 

Global Finance 2020 Listesi

1987 yılında yayın hayatına başlayan İngilizce aylık bir finans dergisi olan Global Finance, küresel finans sektör sektörünün önde gelen etkili yayınlarından biri. Her sene yayınladığı “dünyanın en iyi bankaları” ve “dünyanın en güvenli bankaları” listeleri ile de tanınan dergi, 2020 yılında bir şehirler sıralaması hazırladı. Bu listeyi hazırlarken sekiz temel gösterge değerlendirmeye alınmış: 

Ekonomik güç, araştırma & geliştirme, kültürel etkileşim, yaşanabilirlik, çevre, erişilebilirlik, GDP (dolar bazında) ve ülkede milyon kişide Covid-19’dan yaşama veda eden kişi sayısı. Bu göstergeler ışığında da aşağıdaki liste oluşmuş. 

1. Tokyo
2. Londra
3. Singapur
4. New York
5. Melbourne 
6. Frankfurt 
7. Paris
8. Seul
9. Berlin 
10. Sidney

Konu finans ve ekonomi olduğundan bu listedeki şehirlerin varlığı şaşırtmıyor. Bu liste daha çok bir finansal ve ekonomik gücü olan ama aynı zamanda yaşama kalitesi de ortalama ya da bellirli bir seviyenin üstünde olan şehirleri içeriyor. 

İstanbul’a gelirsek; 2020 yılında küresel düzeyde yapılan tek sıralama olan EIU Listesi’nde ilk 100 içinde değil. Sevindirici olan, son 10 içinde de değil… 2019 yılında Mercer Listesi’nde 134. sırada yer bulan İstanbul’un önümüzdeki yıllarda kısa vadede ilk 100 içine girmesi de günümüz koşullarında biraz zor gözüküyor.

Kapak Fotoğrafı: Thant Zin Oo (unsplash.com)

İlginizi çekebilir: Bülent Tunga Yılmaz’dan Seyahat Etmenin Anlamı