Fıçı: The Irish Spirit'in Baş Kahramanı

The Irish Spirit biraz da kabına sığmamak demek. Ama bugün size İrlanda kültürünün olmazsa olmazlarından bir yenisini anlatırken, sıklıkla saklamaktan, dinlenmekten ve beklemekten bahsedeceğim. Konumuz, İrlandalıların övündüğü ve tüm dünyaya gururla paylaştığı viski ve bira  üretimininde önemli bir parçası, The Irish Spirit’in başkahramanı olan fıçı…

Fotoğraf: coolmaterial.com

İrlanda kültürünün ve tabii The Irish Spirit’in olmazsa olmazlarından biri, kimi zaman evin konforunda yudumladığımız kimi zaman sevdiklerimizle buluştuğumuzda, İrlanda’da publarda en çok tüketilen viski ve bira. Peki herhangi bir viskiyi diğerinden ayıran en büyük belirleyicinin ne olduğunu biliyor musunuz? Viski üretimi sürecinde en az kullanılan ham madeler ve oranlar kadar etkisi olan unsur, yeni damıtılmış viskinin ne kadar süreyle, nasıl bir fıçıda bekletildiğinde saklı! Aslında viskiye karakterini olduğu gibi veren bir unsur fıçı.

İrlanda viski fıçılarının hikayesini anlatmak için, ta 17. yüzyıla kadar gitmemiz gerekiyor. Pagan döneminde ağaçları kutsal sayan İrlanda halkı, 15. yüzyıla denk düşen Tudor hanedanı döneminde bu inanıştan uzaklaşarak ağaçları kesmeye ve günlük yaşamda kereste kullanımını kontrolsüzce arttırmaya başlıyor. Bir zamanlar gür meşe ormanlarıyla kaplı İrlanda, kontrolsüz ve düzensiz kesimler ve yerine dikimlerin yapılmaması nedeniyle 17. yüzyıla gelindiğinde ormanlarının %90’ını kaybediyor ve “kereste kıtlığı” adlı bir döneme giriyor. Bu kıtlıktan etkilenenler arasında mobilya yapımcıları, mimarlar ve zanaatkarların başı çektiğini tahmin etmek güç değil ama belki de en ağır darbeyi viski üreticileri alıyor. Fıçı ve fıçı yapacak malzeme bulunmadığından kısa bir duraksama yaşayan viski üreticileri, çözümü İrlanda’nın dışından getirilecek, kullanılmış fıçıları yeniden değerlendirmekte buluyorlar. Hikaye burada ilginçleşiyor, çünkü “kereste kıtlığı” ile başlayan bu kriz, devreye giren ikinci el fıçılar sayesinde resmen eşsiz bir fırsata dönüşüyor. Hatta sonra bu sektör öyle bir hal alıyorki Amerikalılar sıfır fıçı kullanıyor çoğu İskoç ve İrlanda viskileri daha önce kullanılmış amerikan meşe fıçılarını kullanıyorlar. Yani bir fıçıdan maksimum verim alınıyor.

Fotoğraf: whiskeyreviewer.com

En büyüğünden en küçüğüne kadar her damıtım tesisisinde, bugün halen viskilerini yıllandırmak için büyük oranda ABD’nin Kentucky eyaletinden gelen kullanılmış bourbon fıçılarını ve İspanya’dan gelen kullanılmış sherry fıçılarını tercih ediyor. 17. yüzyılda zorunluluktan başlayan bu kullanım, bourbon ve sherry‘nin içindeki vanilya ve baharat aromalarının sindiği fıçıların viskiyi zenginleştirmesi ve ona karakter katması sayesinde resmen sürecin bir parçası haline gelmiş.

Yüzyıllar içerisinde tüm bu süreç derinlemesine incelenmiş ve belli bir formüle oturtulmuş durumda. Bugün, kullanılmış fıçılar ikinci kullanım için satın alınmadan önce, uzman ekipler tarafından tek tek, elle inceleniyor ve kokusuna, işçiliğine, gücüne ve ahşabın kalitesine göre seçiliyor. Üreticiler de pek tabii ki fıçıları teslim aldıkları gibi içine değerli viskilerini boca etmiyorlar. Fıçıların tamamı fıçı atölyelerinde elden geçiriliyor, tamir ediliyor ve bazı durumlarda parçalarına ayrılıp, farklı kombinasyonlarla melez fıçılara dönüştürülüyorlar.

Ger Buckley | Fotoğraf: mensjournal.com

Fıçı ustalığı, oldukça deneyim ve birikim gerektiren bir zanaat. Midleton’da bulunan bir damıtım evinde 40 yılı aşkın süredir aynı usta, ailesi beş nesildir fıçı üreten Ger Buckley çalışıyor. Ama bu aile geleneği Ger Buckley’den sonra son bulabilir çünkü kendisinin iki kızı var. (Çok ilginç bilgi; kendisi aynı zamanda Game of Thrones‘da kullanılan fıçılar için set tasarımcılarına danışmanlık yapıyor.) Buckley’e göre 20. yüzyılın başında İrlanda’da 10 binden fazla fıçı ustası varken, şu an bu sayı 4’e inmiş ve bu yüzden kendisi, çırak yetiştirmeyi de en önemli görevlerinden biri olarak görüyor.

Fotoğraf: Richard Thomas, whiskeyreviewer.com

Viskiye dönecek olursak… Farklı kaynaklardan gelen malzemeyle yeniden birleştirilen fıçılar ya da dinlenme süresi boyunca farklı kaynaklardan gelen fıçılarda bekletilen viskiler, farklı lezzetlere yani farklı etiketlere dönüşüyor. Bazı özel üretim viskiler için sürece sıfırdan üretilmiş meşe fıçılar dahil ediliyor. Kısacası, aynı malzemeler ve aynı damıtma yöntemini kullanılarak, sadece bekletildiği ikinci el fıçının kaynağına, karakterine ve bekletilme süresine göre farklılık gösteren binlerce çeşit viski elde etmek mümkün.

Unutmadan, fıçıların yolculuğu viski deposunda da bitmiyor. Viski fıçıları, üçüncü bir kullanım için viskinin aromasına ihtiyaç duyan bazı özel içki markalarına, sirke üreticilerine ve bahçe mobilyasına dönüştürülmek üzere tasarımcılara/marangozlara satılabiliyor. The Irish Spirit’in paylaşımcı ruhu burada da kendini gösteriyor!