Şu sıralar gündemi oldukça meşgul eden, HBO yapımı Chernobyl / Çernobil dizisini izleyip de tüyleri diken diken olmayan yoktur herhalde. 5 bölümlük bu minidizi, 26 Nisan 1986’da Ukrayna’daki Çernobil Nükleer Santrali’nde yaşanan felaketi konu alıyor. Sonrasında yıllar boyu tüm dünyayı bir şekilde etkilemiş olan bu felaketin yaşandığı günler, yapılan ilk müdahaleler ve aranan / görmezden gelinen çözüm yolları dizide güçlü ve dramatik bir şekilde karşımıza çıkıyor. Ben de diziyi şaşkınlıkla, korkuyla ve dehşetle izleyip, bir solukta tüketmeye çalışanlardanım. Diziyi izledikten sonra, Çernobil’in en yakınındaki kent olan Pripyat nasıl boşaltıldı, bugün hâlâ bir hayalet şehir mi ve -belki size çok çılgın bir fikir olarak gözükecek ama- Pripyat’a gidilebiliyor mu diye araştırmak istedim. İşte bulduğum cevaplar: 

Çernobil’den Önce Pripyat

Ukrayna ve Beyaz Rusya sınırının yakınlarındaki Pripyat şehrinin Çernobil öncesinden söz etmek mümkün değil aslında. Çünkü adını kıyısında bulunduğu Pripyat Nehri’nden alan bu şehir, Rusya’daki birkaç şehir gibi, tamamen bir nükleer santralin personel ihtiyacını karşılamak için kurulmuş. 1970’de yerleşilen Pripyat’ın nüfusu, 1977’de faaliyete geçen Çernobil Nükleer Santrali ile birlikte 1980’lerde 50 bine kadar yükselmiş.

Çernobil’in yanı başındaki bu kent, kuşkusuz ki Çernobil felaketinden en ağır şekilde etkilenen yerleşim yeri. Fakat, diziyi izlerseniz de göreceksiniz zaten, kentin boşaltılmasına karar verilmesi bir hayli geç gerçekleşmiş. 50 bin kişilik bir kent hiç de küçük değil; 5 bine yakın anaokulu ve ilkokul çocuğunun bulunduğu, hastanesi, alışveriş merkezleri, sineması, kültür merkezleri, spor salonları, lunaparkı, dört fabrikasıyla oldukça büyük ve gelişmiş bir şehirden bahsediyoruz.

Pripyat nasıl boşaltıldı?

26 Nisan 1986’da Çernobil Nükleer Santrali’ndeki, felakete dönüşen kazanın ardından, Pripyat’ın boşaltılmasına 27 Nisan günü karar verilmiş. Kentteki tüm insanlara üç gün yetecek kadar eşya ve yiyecek alarak evlerini boşaltmaları, pencereleri, gaz ve elektriği kapamaları, mümkün olduğunca az eşyaya dokunmaları ve üç gün sonra muhtemelen evlerine geri dönebilecekleri söylenmiş. Ama aslında hiçbir zaman evlerine dönemeyecekleri en başından beri belliymiş. Her şey saat 12.00 civarında yapılan duyuru ve anonslarla başlamış, 14.00 civarında otobüslere binmeye başlamışlar ve saat 16.00 civarında şehir tamamen boşalmış.

Pripyat ve Çernobil’in yanı sıra civardaki 20’ye yakın köyü de içine alan Çernobil Yasak Bölgesi, bugün hâlâ tel örgülerle çevrili ve felaketin üzerinden 30 yıl geçmesine rağmen sadece kontrollü bir şekilde bölgeye giriş yapılabiliyor.

Hayalet Şehir ve Pripyat Turları

26 Nisan 1986’da 50 bin kişinin evi olan, 27 Nisan 1986’dan itibaren ise 30 yıldır kimsenin yaşamadığı Pripyat, dünyanın en ilgi çekici hayalet şehirlerinden birine dönüşmüş durumda. Üstelik insan yaşamı şehirden çekildiği anda doğa hakimiyeti güçlü bir şekilde eline almış ve tüm şehri, binaları kaplamış. Yüksek radyasyon seviyesine rağmen, ister inanın ister inanmayın, bu özellikleri Pripyat’ı turistlerin ve gezginlerin de ilgi odağı yapıyor. Radyasyon seviyesi halen normal değerlerin üzerinde olmasına rağmen kontrol altında ve güvenli seviyede olduğundan, rehber eşliğinde olmak koşuluyla günübirlik ya da 2-3 günlük yatılı turlara izin veriliyor. Rehberler şehirdeki birçok terk edilmiş yapı ve daireyi, hatta Çernobil santralini gezdiriyor, doğanın ele geçirdiği sokaklarda dolaştırıyor ve tabii en önemlisi, radyasyon seviyesinin tehlikeli olduğu noktaları biliyor ve grubu oralardan uzak tutuyor.

Pripyat ve Çernobil’in bir turist atraksiyonuna dönüşmesindeki en büyük etkenlerden biri de son yıllarda popüler kültürde çokça yer alması: S.T.A.L.K.E.R: Shadow of Chernobyl, Call of Duty 4: Modern Warfare gibi oyunlar, Chernobyl Diaries adlı korku filmi, Top Gear televizyon programının bir bölümü, Netflix’in Our Planet belgeselinin bir bölümü Çernobil’de geçiyor, Çernobil’i konu alıyor. HBO’nun Chernobyl dizisinin bu ilgiyi katbekat arttıracağını öngörmek zor değil.

Ukrayna’nın başkenti Kiev’de Pripyat ve Çernobil’e tur düzenleyen birçok şirket bulabiliyorsunuz. Bazı turlar retro bir hava yaratmak için ulaşımı dönemin otomobilleri ve otobüsleriyle sağlayıp, giymeniz için Sovyet askeri kostümleri verirken, bazıları santralin içini de programa dahil ediyor. Ancak, biz en iyisi merakımızı film ve diziler eşliğinde gidermeye devam edelim. 🙂