Gençlik filmleri nedir? Gençlik filmleri elbette gençleri anlatır… Gençlik filmleri örnekleri önceki yıllarda görülse de yapısal olarak 80’lerle birlikte anılan bir melez alt-türdür. İlk bakışta korku, aksiyon, komedi, romatik-komedi ve dram gibi ana türlerde çekilen, ana karakterler olarak lise, üniversite veya üniversiteyi henüz bitirmiş gençlerin görüldükleri filmler izlenimi bıraksalar da gerçekte bunun çok ötesindedirler.

1980’ler garip yıllardı. “Şimdi Pink Floyd ve arkadaşlarından dinliyoruz” benzeri radyo anonsları ya da işportadan yükselen “Aynalı Top Gun gözlükleri var abi” sesleri ancak o yıllarda görülebilecek absürdlüklerdi. Uzun bir süredir ortalığın 80’ler ‘nostalgia’sından geçilmemesi bilmiyorum o döneme ait komik insanlık hallerinin yeniden keşfedilmesinin bir sonucu mu? Yoksa bunun altında yatan temel neden benim de dâhil olduğum, yani ergenliklerini, ilk gençlik yılarını o yıllarda yaşamış bir kuşağın maalesef artık “ah nerede o gençliğim” diyecek kadar kemale ermesi mi? Bu ayrı ama önemli bir tartışma ve başka bir yazının konusu.

Bir gerçek var ki 1980’ler popüler kültür açısından aslında çok zengin yıllardı. Müzik elbette o yılların popüler kültürün asli unsuruydu. Michale Jackson ve Madonna’nın aslında 80’lerde ortaya çıktıklarını söylersem sanırım ne dediğim anlaşılır. Gençlik filmleri de işte bu 1980’ler popüler kültürü içinde derin yer etmiş ürünlerdir aslında.

Gençlik Filmleri

Gençlik filmleri nedir? Gençlik filmleri elbette gençleri anlatır… Gençlik filmleri örnekleri önceki yıllarda görülse de yapısal olarak 80’lerle birlikte anılan bir melez alt-türdür. İlk bakışta korku, aksiyon, komedi, romatik-komedi ve dram gibi ana türlerde çekilen, ana karakterler olarak lise, üniversite veya üniversiteyi henüz bitirmiş gençlerin görüldükleri filmler izlenimi bıraksalar da gerçekte bunun çok ötesindedirler. Gençlik filmleri başlığı altında toplanabilecek filmler hayata henüz atılmamış; kendilerine has sorunları, dertleri-tasaları ve daha önemlisi bir dünya ve toplum algılayışı olan gençlerin yaşam, aşk, iş-para ve hatta politika karşısındaki durumlarını ve tutumlarını anlatır. Evet, pek çoğu aslında eğlendirmek amaçlıdır ama aslında alt-metinlerde hep Generation X’i ve onların eğlencelerini, dertlerini, buhranları görmek mümkündür.

Bu Generation X ne menem bir şeydir derseniz aslında yorumlar muhteliftir; uzun sosyolojik, antropolojik, sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel analizlere girmek gerekir. Çok kısa olarak Generation X hikâyesi nedir derseniz Green Day, Presidents of the USA ve Offspring gibi geyik Amerikan punk müziği yapan grupların babası Bad Religion‘ın 21st Century Digital Boy şarkısının sözlerine bakın derim:

Ben bir 21. Yüzyıl dijital çocuğum
Nasıl yaşanacağını bilmiyorum
Ama bir sürü oyuncağım var
Babam tembel bir orta sınıf entelektüel
Annem de devamlı valium kullanıyor
Ve bu yüzden etkisiz

Generation X bu şarkıda anlatılan baba ve anne tabi ki…

1980’lerde gençlik filmleri de 15-20 yıl sonrasında bol oyuncağı olan ama nasıl yaşanacağını bilmeyen çocuklar yetiştirecek olan dönemin gençlerine nasıl yaşanacağını anlatmak gibi bol bol açık veya gizli mesajlar içeren ‘yarı eğlence yarı sosyal mesaj’ barındıran popüler sinema örnekleriydi. Bu mesajların başında “sürüden ayrılan kuzuyu kurt kapar” vardı. Ayrıca okulu asmayın yoksa sonunuz kötü olur; aşk olmadan meşk olmaz gibi mesajlar da filmlerde bol bol yer alırdı. Arada ‘‘Risky Business’’, ‘’Rumble Fish’’ gibi gençlere yaşam denilen şeyin ailelerinden ve öğretmenlerinden öğrendiklerine pek benzemediğini anlatmayı amaçlayan filmler çıksa da ağırlık ‘gençken takılın ama sonunda vatana-millete yararlı birer insan olun’ derdi sonunda. Bazıları da yarı erotik bir şekilde ergenlik – ilk gençlik cinselliğini komedi unsurları ile harmanlardı.

80’lerde Gençlik Filmleri

Gençlik filmleri furyası 1980’lerde Fast Times at Ridgement High (1982), The Outsiders (1983), Risky Business (1983), Rumble Fish (1984), Footloose (1984), Back to the Future (1985), Breakfast Club (1985), Ferri Buehler’s Day Off (1986), Mystic Pizza (1988) gibi sinema tarihinde önemli yer etmiş yapıtların çıkmasına da yol açmıştı. The Karate Kid (1984) ve Dirty Dancing (1987) gibi açık ara sinema tarihinin ‘en bayıcı ve hakettiğinin ötesinde ilgi görmüş filmleri’ listesinin ilk onunda yer alacak filmlerinin yapılması da bu furyanın bir sonucuydu. Bu iki film dönemimin en popüler filmleri haline gelmişti ve zamanla da birer kitsch kültüne dönüştüler.

80’lerin gençlik fimleri Tom Cruise, Nicholas Cage, Julia Roberts, Keanu Reeves, Diane Lane, Matt Dillon, Kiefer Sutherland, Michael J Fox, Elizhabeth Shue gibi pek çoğu ileriki yıllarda çok önemli birer yıldız ve oyuncu olacak kendi yıldızlarını yarattı. Rob Lowe, Andrew Mccarthney, Emilio Estevez, Partrick Swayze, Phoebe Cates, Ralph Macchio ve River Phoenix gibi gençlik filmlerinin önemli yıldızları ise eski parlak günlerine bir daha dönemediler. 

90’larda Gençlik Filmleri

1990’ların başında daha çok bu tür ile popüler olmuş oyunculardan erkek olanların yaşlarının kemale ermesi ve hafif göbek yapmaya başlaması – Bu alanda Rob Lowe açık ara bir numaraydı. Bir süre sonra filmlerde göbeğini içeri çekerek oynadığını itiraf etmişti. Zaten aralarında en erken havlu atan ve orta yaşlı yanakları sıkılası aile babası kıvamına gelen de ilk o olmuştu. Son halini görmek isteyenler FX’de gösterilen 9-1-1’de itfaiyeci rolünde kendisini seyredebilirler.- ile birlikte türde bir gerileme başladı. Gençlik filmlerinin genç çıtır yıldızları da artık genç kızlıktan orta yaşa geçmeye başlamışlardı. Tabi estetik diye bir şey vardı ama estetik insanları genç gösteriyordu ama hala genç yapamıyordu. Bu yıldızların bir bölümü ikincil karakter oyuncusu olarak “gençken güzel; orta yaşta da alımlı” kişi statüsünde filmlerde ya da dizilerde gözükmeye devam ettiler.

Gençlik filmleri 1990’larla birlikte sinemadan televizyona terfi etti. 2000’li yılarından başından itibaren de yeni yıldızlar ve farklı temalarla birbiri ardına gençlik filmleri çekilmeye başlandı ama tür hiçbir zaman 80’lerdeki popülerliklerine kavuşamadı. 1990’ların başından 2000’lere kadar ara dönemde gençlik dizilerinin katkısı türü gündemde tutmayı başarmak oldu. Friends, Dowson’s Creek, Beverly Hills 90210, Buffy the Wampire Slayer gibi diziler gençlik kategorisinde kabul edilebilecek çalışmalardı ve türün başka bir formda da olsa devam etmesini sağlamışlardı. Türkiye’ye DVD teknolojisi yeni yeni gelmeye başladığında insanlar evlerinde Friends geceleri düzenliyorlardı. Friends sonraları ödemeli kanalda yayınlanmaya başladı ve dizinin uzun soluklu olması diziyi gençlik dizisinden yetişkin dizisine doğru evrilmesine yol açtı. Dowson, Joey ve Pacey arasındaki aşk üçgeni ve bir süre sonra baygınlık veren Dowson ile Joey ne zaman kavuşacak merakı -ki seni uzaktan sevmek aşkların en güzeli şeklinde sonuçlandı- yeni gençlik salgını haline geldi. Hem bedavaydı hem de alt yazılıydı; yani hazırlıkta okuyanlar ya da yazın güneyde gördükleri turistlerle ettikleri bir kelam dışında pratik İngilizce deneyimi olmayanlar için biçilmiş kaftandı.

Gençlik filmlerinin yeniden doğuşunu sağlayan aslında bir korku klasiği olan 1996 yapımı Scream (Çığlık) oldu. Film 1980’lerde türün önemli bir bölümünü oluşturan korku-gençlik filmlerini yeniden diriltti ve ilginç biçimde türün yeniden doğuşu da bu alt-türe ait filmlerle gerçekleşti. I Know What You Did Last Summer (1997), Urban Legends (1998), The Skulls (2000), Soul Survivors (2001), Wrong Turn (2003) korku-gençlik türünün belli başlı örneklerini oluşturdular.

2000’lerle birlikte gençlik türüne ait filmler bir biri ardına yeniden beyaz perdede gözükmeye başladı. Yeni yıldızlarla gençliği ilgilendiren konulara uygun yeni gençlik filmleri yapıldı. Hiç kuşku yok ki American Pie I-II-III (1999-2001-2003) serisi türün en çok tutulan ve ses getiren filmleri oldu bu dönemde. Denilebilir ki 2000’li yıllarda türü tek başına ayakta tuttu. Ona ek olarak Cruel Intentions (1999), Boys and Girls (2000), Legally Blonde (2001), The Girl Next Door (2004) gibi filmler de göreceli olarak diğerlerinin arasından sıyrılmayı başardı. Bu dönem de yeni kuşak yıldızlarını yarattı: Sarah Michelle Gellar, Reese Witherspoon, Jason Priestley, Luke Perry, James Var Der Beek, Katie Holmes, Jennifer Love Hewitt, Coutyney Cox, Joshua Jackson, Eliza Dushku, Jason Biggs, Tara Reid, Freddie Prinze Jr.

En İyi On Gençlik Filmi

Her liste gibi sancılı bir süreç sonunda ortaya çıkan öznel bir liste… Listeye alıp almamakta çok zorluk çektiğim filmler oldu: George Lucas’ın 1974 tarihli American Griffiti, Coppola’dan 1983 tarihli Rumble Fish, John Hughes’ün Breakfast Club (1985) ve Ferri Buehler’s Day Off (1986), Amy Heckerling’in Fast Times at Ridgement High (1982) ve Cameron Crowe’un Almost Famous (2000) filmleri de listeme girmek için yoğun uğraş verdiler. Bu fimler sinema tarihinde yer etmiş ve klasik statüsüne yükselmiş; her daim seyredilebilecek ve mümkünse de arşive eklenecek yapıtlar. Aşağıdaki liste belli oranda filmlerin sinematografik özelliklerine ama daha çok türün içindeki önemlerine ve türü temsil etme kapasitelerine göre oluştu. Bir de seçimi yaparken 80’ler ile sınırlamadım; farklı dönemlerde de filmleri listeye koydum.

Bu filmleri görün; eğleneceğiniz kesin.

Rebel Without A Cause (1955- Nicholas Ray)

Oynayanlar: James Dean, Natalie Wood

Sadece gençlik filmlerinin değil tüm sinema tarihinin en büyük klasiklerinden… Yavaş yavaş savaş sonrası konformizmine başkaldırmaya başlayan gençliğin şiirsel dramı. James Dean efsanesini yaratan film. Hollywood’un en kendine has yönetmenlerinden Ray’den efsane James Dean ve sinemanın en gizemli kadınlardan Natalie Wood ile kuşak çatışması ve gençler üzerindeki baskılarını mükemmel bir sinemasal dille aktaran bir başyapıt. Genç öl cesedin yakışıklı olsun’a giden ilk basamak.

The Graduate (1967-Mike Nichols)

Oynayanlar: Dustin Hoffman, Anne Bancroft, Katharina Ross

1968 Kuşağının simgesi filmlerden. Koleji henüz bitirmiş Benjamin Braddock’ un sevgilisinin annesi tarafından baştan çıkarılma hikâyesi aslında toplum değerlerine ve burjuva ahlakına yönetilmiş bir eleştiri. Özellikle finaldeki düğün sahnesi ile filmin müziği Simon and Garfukel’in Mrs. Robinson şarkısı ile kültler arasındaki yerini aldı. Film aynı zamanda büyük oyuncu Dustin Hoffman’ı sinema dünyasına kazandır. Oldies but goodies bu filmden sonra mı literatüre girmiştir bilinmez ama benzer bir konu Kenan Kalav, Hülya Avşar ve Meral Orhonsay’ın oynadığı Tutku filminde de işlendi ilginç bir biçimde. Yönetmen Feyzi Tuna Necati Cumalı’nın aynı adlı yapıtından 1985 tarihli bu filmi çekerken çok büyük bir ihtimalle bu filmden haberdardı. Aralarında aynı adama âşık anne-kız unsurundan başka hiçbir benzerlik yok aslında.

Not: Hülya Avşar kızı oynuyordu.

Carrie (1976- Brian De Palma)

Oynayanlar: Sissy Spacek, John Travolta

Bir Brian de Palma ve Stephen King iş birliği… Ergenlik ve genç kızlıktan kadınlığa geçiş üstüne insanın kanını donduran bir gerilim başyapıtı. Film bir anti-gençlik filmidir aslında. Gençlerin ne kadar zalim olabileceklerini gösterirken intikam kavramına olabildiğince korkutucu bir boyut ekler. Carrie rolünde Sissy Spacek ve bir kaç yıl sonra Saturday Night Fever ile büyük bir fenomene dönüşecek olan John Travolta – ki dans kralı Travolta’nın bu kadar kötü olabileceğini ancak Face Off’u da görünce inandık- müthişler ama filmin asıl yıldızı Carrie’in annesi Margaret White’ı oynayan Piper Laurie. Psycho’daki Norman Bates’in annesi ile beraber sinema dünyasının kesinlikle en korkutucu annesi. 

Grease (1978- Randal Kleiser)

Oynayanlar: John Travolta- Olivia Newton-John

Kesinlikle bayağı ve kötü ama çok eğlenceli… ‘‘Tell me more, tell me more, did you get very far? Tell me more, tell me more, like, does he have a car?’’ 1950’lerin haysiyetini ayaklar altına alan film… İnce slimt fit jean, deri ceket ve üstü açık ‘şavrole’ fetişizmi… Amerikan konformizminin en doruk noktası olan 1950’ler lise gençliği, gençlik çeteleri, aşk ve elbette müzik. Film Asi Gençlik’in anti-tezidir adeta. Tarihin en çok tanınan gençlik müzikali… Son yıllarda yeniden piyasaya sürüldü ve yine ilgi gördü. O kadar ki bazı liselerin mezuniyet törenlerinde ya da yılsonu müsamerelerinde oynanmaya devam ediyor. Bir de tabi ki yaşları 45 ile 55 arasında kalan abilerimizdeki Olivia Newton- John aşkı… Ne de olsa Çarli’nin Melekleri’ndeki Farah Fawcett dışında o dönemde uzaktan da olsa ulaşılabilir başka sarışın yoktu.

The Outsiders (1983- Francis Ford Coppola)

Oynayanlar: Matt Dillon, Ralph Macchio, C. Thomas Howell, Patrick Swayze, Emilio Estevez, Tom Cruise,

Hiç kuşkusuz Coppola’nın en iyilerinden değil. Bana sorarsanız Coppola’nın aynı yıl çektiği Rumble Fish sadece yakın tarihin en arıza ama cool adamı Mickey Rourke’un ete kemiğe büründürdüğü tarihin en cool karakteri The Motorcycle Boy için bile seyredilmelidir ama filmin kadrosu filmi böyle bir listeye almaya yeterli. Gençlik çeteleri, ilk gençlik yılları, toplumsal baskı, aşk üzerine bir film…

St. Elmo’s Fire (1985-Joel Schumacher)

Oynayanlar: Emilio Estevez, Rob Lowe, Andrew McCarthy, Demi Moore, Judd Nelson, Allly Sheedy

1990’lerın en parlak yönetmenlerinden Joel Schumacher’ın ilk filmlerinden. Tıpkı The Outsiders gibi dönemin tüm gençlik filmleri yıldızlarını bir araya getiren bir Generation X hikâyesi. Generation X üyelerinin yaşama atılma girişimleri ve bunda başarısız oluşlarının hikâyesi. Fonda yine yozlaşmanın yılları 1980’ler.

Less than Zero (1987-Marek Kanievska)

Oynayanlar: Andrew McCarthy, Robert Downey Jr., Jami Gertz, James Spader

1980’lerin en büyük kritiği Ellis’in en az American Psycho kadar sert romanından uyarlanan bir dram. Generation X hiç bu kadar acımasız ve sert anlatılmadı. Tüm değerlerini kaybetmiş, çaresiz gençliğin; 1980’lerin, yani dekandansın en iyi on yılının yürek burkan bir hikâyesi. Şıngır mıngır sosyete, party animals ve kokainden kızaran gözler. Robert Downey Jr’ın oyunculuğu görülmeye değer.

Dead Poet’s Society (1989- Peter Weir)

Oynayanlar: Robin Williams, Robert Sean Leonard, Ethan Hawke,

Dünyayı bilmem ama filmin gösterime girdiği 1990ların başında ortaokul ve lise öğrencisi olanların yarısının hayatın filmi olan çalışma. Bir edebiyat öğretmeni önderliğinde kendilerini keşfetmeye çalışan ve her kendini bulma yolculuğunda olduğu gibi bunun mevcut değerleri sorgulanmadan geçtiğini anlatan filmin özellikle sonu en taş kalplilerin bile gözlerini yaşlandırır. Carpe die em (Günü yaşa) 1988’lilerin sloganı haline geldi film sonrasında.

Reality Bites (1994- Ben Stiller)

Oynayanlar: Winona Ryder, Ethan Hawke, Ben Stiller

Generation X’in yaşam mücadelesi üzerine başarılı bir dram. Sonraları Hollywood’un en popüler ve kendine has komedi yıldızlarından biri olacak Ben Stiller’in ilk yönetmenlik denemesinde büyük başarı kazanması herkesi şaşırtmıştı ama film Generation X’in özellikle Ethan Hawk’ın oynadığı Troy Dyer karakteri aracılığıyla yaşam ve toplum karşısındaki tutumlarını çok gerçekçi bir şekilde aktarmıştı. Winona Ryder, Ethan Hawk ve Ben Stiller ile Janeane Garofalo çok iyiler. Filmi seyreden herkes Lelaine’ in yuppie Michael’i değil de bunalım ama duyarlı Troy’u tercih etmesine çok sevinmişti; çünkü bu gerçekte değil ancak filmlerde olabilecek bir şeydi. Bu arada filmin müzikleri sinema tarihinin en başarılı soundtrack’larından biridir. Soundtack 1990’ların ilk yarısının en iyi parçalarını içerir. Kesin edinilmeli.

American Pie Üçlemesi (1999-2003 – Paul Weitz, James B. Rogers, Jesse Dylan)

Oynayanlar: Jason Biggs, Seann William Scott, Alyson Hannigan

2000’lerin en klasikleşmeye aday gençlik filmi serisi. Cinselliğe aç Amerikalı liseli genç tipolojisini başarıyla karikatürize ederken Farrelly kardeşlerin iğrençlik üstüne kurulu komedi anlayışı ile gençlik filmleri öğelerini başarıyla harmanlayıp beklenmedik bir başarı kazandı ama serinin son filmi ile aşkı ve aileyi kutsadı. Birinci bölümdeki elmalı turta pişirme; ikinci bölümdeki lezbiyenler ve kamp ve serinin son bölümünde Stifler’in köpek dışkısı yediği, striptizcilerle gelinin ailesinin karşılaştığı sahneler gibi sinema tarihinde yer edecek unutmaz anlarla bir kuşağın komedi anlayışını şekillendirdi. Jason Bigss, Buffy’nin lezbiyen büyücüsü Alyson Hannigan ve unutulmaz Steve Stifler karakteri ile Seann Willims Scott gibi yıldız adayları kazandırdı.

Donnie Darko (2001- Richard Kelly)

Oynayanlar: Jake Gyllenhaal, Holmes Osborne,

2000’lerin ilk önemli başyapıtlarından biri… sinema tarihinin en başarılı anti-gençlik filmi. Gerçek ile halüsinasyon arasında giden bir genç adam, gotik bir kolej atmosferi ve gerçek ile imajın birbirine geçtiği 1980’ler. Dünyanın sonu, Amerikan politikası ve gençliği üzerine yapılmış en ilgi çekici filmlerden. Filmin müzikleri de mükemmel; 1980’lerin müzikal bir özeti.

Suçlu Gençlik (1985- Orhan Elmas)

Oynayanlar: Hülya Avşar, Kenan Kalav, Zümrüt Cansel, Yılmaz Zafer

Tema müziği Beverly Hills Cop’dan… Kelebek tokayla tepede tutturulan perma saçlar, havuz başı partilerinde çalan dönemin popüler disko şarkıları; ağırlık Modern Talking ve C. C. Catch… Tecavüzcü Coşkun ve Nuri Alço iş başında… Klişeler resmigeçidi bir Yeşilçam gençlik film klasiği. Listeye son anda girdi. Değer kaymasıyla yozlaşan gençlik, ilgisiz ama zengin aileler, şımarık ama sevgiden yoksun gençler, parçalanan aileler. Açık ara Yeşilçam’dan çıkan en iyi gençlik filmi. Ne desek ne yazsak boş… Bulun ve seyredin.

Kapak fotoğrafı: Reddit

İlginizi çekebilir: SineMagger’dan Film Önerileri