Çocukluktan beri “normal”, “güzel” ve “kural” konseptlerini anlamakta güçlük çekiyorum diyebilirim. Öznel kavramların kalıplara oturtulmaya çalışılmasını asla kabullenemedim. 6-7 yaşlarındayken gittiğim resim kursunda yıldız, kalp gibi sembollerle doldurduğum kağıdı eline alıp “Bu biraz şey olmuş… Daha güzel şeyler çizebilirsin. Mutlu çocuklar mesela” diyen eğitmeni o zaman da anlamamıştım, şimdi de anlayamıyorum. O yüzden de sanatın en çok kuralları yıkan halini yansıtan işleri seviyorum. Tıpkı Pavé X art’ın, “Tuhaf Zaman, Tuhaf Güzel” seçkisinde yer alanlar gibi.

Pavé X art, çevrim içi bir sanat platformu. Aslında platformun kendisi de sıra dışı diyebiliriz çünkü alıştığımız galeri veya sergi anlayışının dışına çıkıyor. Kürate edilmiş seçkilerle, sergi deneyiminin çevrim içine aktarıldığı alternatif bir yöntem geliştiriyor. İlk seçkisi “Tuhaf Zaman, Tuhaf Güzel” ise insanın değişik hâllerini sıra dışı formlarda uyarlayan Börte İpek, Burcu Erden, Erkut Terliksiz ve Merve Morkoç’un resim ve heykellerine yer veriyor. Biz de bu anlayıştan yola çıkarak Erkut ve Börte ile “normal” ve sanat ilişkisi üzerine konuştuk.

Tuhaf Zaman, Tuhaf Güzel Sanatçılarıyla “Normal” Üzerine

“Tuhaf Zaman, Tuhaf Güzel” seçkisi normalin sınırlarını genişletenlere yer veren bir seçki. Peki sizce sanatta “normal”in gerçekten bir yeri var mıdır? İzleyicilerin hala böyle beklentileri olduğunu düşünüyor musunuz?

Börte: Sanatta tuhafın normal olduğunu düşünüyorum. Çok öznel bir alan. Her sanatçının kendi normali var ve bu izleyici için de geçerli. Bazen işin garip olması daha ilgi çekici oluyor. İzleyici her sanatçının aynı şekilde çalışmasını beklemiyor bence. Bir izleyici olarak da farklı sanatçılardan farklı tatlar alıyorum bu şekilde daha zengin olduğunu düşünüyorum.

Erkut: Tuhaf normal, normal gözüküyor ama tuhaf. Saçma olan kimine çok normal gelebilir… Benim izleyiciyle başka bir diyaloğum var eskiden beri. Amorf, tuhaf gelebilecek figürler ve hikayeler. Beklentisiz, doğal, olduğu gibi. Normal nedir? Ben şahsen çok normal gözükenden daha çok korkarım çünkü herkesten çok daha becerikli bir şekilde anormalliklerini sakladığı için. 

Sanatın kural dışılık ve yaratıcılık için yer açtığını düşünüyoruz ancak özellikle eğitim sürecinde durum böyle olmayabiliyor. Bir de mükemmeliyetçilik gibi nedenlerle sanatçının kendine koyduğu kurallar ortaya çıkabiliyor. Bu açıdan baktığınızda sizin yaratım sürecinizde geçmişten bugüne neler değişti?

Börte: Belki sadece sanat için değil çoğu yeni mezun için geçerlidir. Teorik hayattan pratiğe geçiş süreci. Okuldan öğrendiğim temel şeyler işimi kolaylaştırıyor tabii ama benim için kendimi bulmak sancılı bir süreçti. Kafamı en çok taktığım şey özgün bir dil bulabilmekti. Çok malzeme ve değişik teknikler denedim, hala faydasını görüyorum. Eski işlerime baktığımda şu an yaptığım işlerin ipuçlarını görebiliyorum. Daha tanımlı net işler yapmaya çalışıyormuşum artık izleyiciye daha fazla alan bırakıyorum.   

Erkut: Kural dışılık, yaratıcılık zaten insanın içinde olan dürtüler, onu ortaya çıkarmak da kişinin kendisinde olan bir güç. Birilerinin yol göstermesi, alternatif yollar önermesi çok çok önemli. Kuralları yıkmak ya da etrafından slalom yapmak muhteşem bir his. Sonra tökezleyip düşüp bundan zevk almak… Resim yapma döngüm hatta zaman zaman böyle diyebilirim…

İnsanların “çirkin” ya da “garip” olarak nitelendirebileceği ama size “normal” ya da “güzel” gelen şeyler var mı? (Örneğin kırık eşyalar ya da ameliyat izleri, çatlaklar gibi)

Börte: Dokulardan hoşlanıyorum; çatlaklar gerçekten buna güzel bir örnek, eski binalarda parça parça dökülmüş boyalar gözüme hep güzel gözükür. Taşların üzerinde oluşan yosun tabakaları gibi blok renkler. Dağınıklık ve karmaşıklık görüntülerde garip bir düzen görüyorum. Çirkin olarak nitelendirilebilecek amorf tasarımlar daha doğal geliyor bana. Belki de buraya verilebilecek benim için en tanımlayıcı örnek siyahtır. Çoğu insanın karanlık ve koyu bulduğu siyahı ben huzurlu ve dingin buluyorum.

Erkut: Ruhuma dokunan şekli şemali belirsiz beni taşıyan başka alemlere götüren özgür kılan tüm gariplikleri ve çirkinlikleri kutsuyorum. İyi ki varlar. Güzelin içinde garibi bulmak tek arzum çünkü insanın en saf hali o gariplikler. 

“Tuhaf Zaman, Tuhaf Güzel” seçkisinin kendisi bile sergi deneyiminin çevrimiçine aktarıldığı alternatif bir yöntem yaratması bakımından “normal”in dışında diyebiliriz. Son birkaç yılda NFT’lerden sergilere sanatın online dünyada karşılık bulması sana nasıl hissettiriyor?  

Börte: Geçiş sürecinin kendine özgü sorunları oluyordur eminim ki ama sanatın online dünyada karşılık bulması, NFT’lerle daha çok ilgi çekiyor ve konuşuluyor olmasını, daha fazla izleyiciye ulaşabiliyor olmasını heyecan verici buluyorum.

Erkut: Zaman çok hızlı yakalamak mümkün değil. Artık bu da normalin dışında değil. Gayet normal.

Kapak Fotoğrafı: Pavé X art

İlginizi çekebilir: Yaprak Civan’dan Ozan Mutlu Dursun ile: Sanat Üretimleri ve NFT Üzerine