Güzelliğin ve ihtişamın sadelikte saklı olduğunu düşünen Mimar Sinan, Kanuni’nin aynı zamanda veziri ve damadı olan Rüstem Paşa için yaptığı camide kendi tarzının dışına çıkarak dönemin “en gösterişli” camisini inşa eder. Bu yazıda sizlere Rüstem Paşa Camii ve eşi benzeri olmayan çinilerinden bahsetmek istiyorum, hazırsanız başlayalım.

Rüstem Paşa Camii Konum

Rüstem Paşa Camii, klasik Osmanlı mimarisinin en gösterişli örneklerinden biri olarak edilebilir. Kanuni Sultan Süleyman gibi bir padişahın hem damadı hem de sadrazamı olan Rüstem Paşa, zenginliğini tüm ihtişamıyla göstermek için Eminönü’nde bir cami yaptırmak ister. Akıl almaz bir servete sahip olan Rüstem Paşa, yaptırmak istediği bu külliyeyi elbette ki padişahların camilerini, saraylarını yapan Mimar Sinan’a yaptırmak ister. Mimar Sinan gibi bir mimari dehaya eser yaptırmakla da kalmayan paşa, dönemin en pahalı süsleme işi olan çinileri caminin her yerinde kullanılmasını da talep eder. Çinilerin gösterişli yapısı sebebiyle Mimar Sinan bu düşünceye her ne kadar sıcak bakmasa da Rüstem Paşa’nın isteğini yerine getirir.

Rüstem Paşa Kimdir?

Kanuni Sultan Süleyman dönemine damga vuran ve adı birçok sansasyonel olaya karışan Rüstem Paşa, zenginliği ile de tanınan bir Osmanlı veziri… Kanuni Sultan Süleyman’ın gözünün nuru tek kızı olan Mihrimah Sultan ile evlendikten sonra damat ünvanını da alan Rüstem Paşa, Pargalı İbrahim Paşa ile mukayese edilemese de uyanık ve itaatkâr bir siyasetçi olarak nitelendirilir. Adı birtakım rüşvet olaylarına karışıp cüzzam olduğu söylense de kendisi her söylemden bir şekilde aklanmayı başarır. Rüstem Paşa’nın, Mihrimah Sultan ile evleneceği dönemde cüzzam hastası olduğu söylentileri çıkar. Bunun üzerine Kanuni Sultan Sülyeman, Rüstem Paşa’nın gizlice takip edilmesini ve bu şekilde hastalığı ile ilgili durumun aslını öğrenmeyi ister. Rüstem Paşa bir gün hamamda yıkanırken eşyaları incelenir ve eşyalarının arasından bit çıktığı görülür. Dönemin doktorları “cüzzamlı bir kimsede bit olmaz” savıyla Rüstem Paşa’nın sağlıklı olduğunu açıklar. Hastalığın bir iftiradan ibaret olduğunu öğrenen Rüstem Paşa’yı sevmeyen şairler bu durumu şu dizelerle eleştirir:

“Olacak bir kişinin bahtı kavi, talihi yar, Kehlesi (biti) dahi mahallinde onun işine yarar…“

Balkanlardan devşirilen ve Enderun’da eğitim alan Rüstem Paşa’nın ailesi hakkında ise pek bir bilgi yer almaz. Tarihçilere göre gayrimüslim bir aileden devşirildiği kabul edilen Rüstem Paşa, Osmanlı Sarayı’nda aldığı eğitimle sadrazamlığa kadar yükselir ve en sonunda Kanuni Sultan Süleyman’ın damadı olur. Karakter olarak temkinli, herkese karşı mesafeli, tutumlu, itaatkâr ve oldukça uyanık olduğu nakledilir.

Şehrin Karakteristik Silüetlerinden Biri

Nereden bakılırsa bakılırsın, Mimar Sinan imzasını taşıyan Rüstem Paşa Camii’ne bir sanat eseri olarak yaklaşabiliriz. Bu cami, hemen hemen her yerini saran birbirinden bağımsız çini kompozisyonları ile tam bir görsel şölen sunar. Rüstem Paşa Camii, sahip olduğu paha biçilemez çiniler sebebiyle ne yazık ki tarih boyunca çok fazla tarihi eser kaçakçısının hırsızlık girişimine de maruz kalır…

Şehrin karakteristik silüetlerinden birini oluşturan Rüstem Paşa Camii, görünür olması için tonozların üzerine inşa edilir. O zamana dek emsali bulunmayan bir Mimar Sinan tekniği ile inşa edilen caminin altından külliyeye ait olan dükkanlar bulunur. Camiyi her ne kadar Rüstem Paşa yaptırmış olsa da Mimar Sinan’ın kendine özgü sanatsal çizgileri en zengin haliyle kendini belli eder. Hem Mimar Sinan’ın hem de geleneksel Türk mimarisinin en önemli eserlerinden biri olma özelliğine sahip olan caminin bir diğer enteresan özelliği ise herhangi bir kitabesinin olmaması… Rüstem Paşa’nın şairler ve nedimlerle arasının çok iyi olmaması sebebiyle ne yaptırdığı eserlerde ne de türbesinde doğru düzgün kitabeler yer almaz.

Eminönü sırtlarında yer alan Rüstem Paşa Camii, Süleymaniye’nin gölgesi altına sığınarak dönemin Osmanlı siyasetine de tarihi bir ışık tutmaya devam eder. Restorasyonu henüz biten camiyi ücretsiz olarak ziyaret ederek geleneksel Türk mimarisinde çini sanatının ne kadar özel bir yere sahip olduğuna tanık olabilirsiniz.

Kapak Fotoğrafı: Instagram @insearchofperfect

İlginizi çekebilir: Melek Ardıç’tan Osman Hamdi Bey