Dev çınar ağaçlarının kapladığı uzun caddesi, balıkçı teknelerinin süslediği sahili ve birbirinden görkemli yalılarıyla Yeniköy, ince ve sade zevkler peşinde koşan herkesi mutlu etmesini bilir. Semtin eskimiş ama yok olmamış yapılarına bakıp bu aynılığa şaşırır, bir yandan da birbiri ardına açılan kafe ve restoranların hızına yetişmekte zorlanırsınız. Peksimet İskelesi artık Yeniköy İskelesi’dir. Yan yana dizilmiş peksimetçilerse çoktan gitmiş, yerlerine modern zamanın mekanları konmuştur. Hızlı ve yavaş bir arada seyreder durur. Hem genç, hem yaşlı bir ruhu özüne sindirmiş olan bu sevimli Boğaziçi köyü, Konstantinos Kavafis’in dizelerinde de çıkar karşımıza. Bir dönem Yeniköy’de yaşamış olan Yunan şair “Ey yabancı, eğer doğanın sana gülümsediği ve her çınarın arkasında bir gül kadar güzel bir genç kızın gizlendiği bir köy görürsen orada dur. Nihori’ye (Yeniköy’e) ulaştın demektir.” der, Panayia’nın çiçeklerle renklenmiş bahçesinde. Baharda açan kadife dokulu güllerle ve durgun deniziyle hepten güzelleşen Yeniköy Tarabya Caddesi’ne gelip, sahilde birkaç saat geçirirseniz gülümseyen o doğayı siz de fark edersiniz. Kavafis’e hak vererek, “başka bir deniz bulmayacağınızı” hissedersiniz inceden.

Yeniköy Rehberi

Gözüme Çarpanlar

Yeniköy İskelesi: Yeniköy rehberi elbette iskeleyle başlıyor. Bir zamanlar, iskele yakınında onlarca fırın bulunduğundan; gemi kaptanlarının sıkça uğradığı semt, “peksimet iskelesi” olarak anılırmış. Şimdilerde ise semtin iskelesi, ahşap dokusuyla, Rumeli yakasına özgü iskelelerden biri olarak işlemeye devam ediyor.

Not: Buradan kalkan vapurlarla, Beykoz’a geçin. Bu esnada, karşınızda beliren yalıların, İkiz Yalı’nın kayıkhanelerinin fotoğrafını çekmeyi unutmayın.

• İkiz Yalı: 190O’lerin başında Raimondo D’Aronco tarafından inşa edilen yalı, mini balkonları ve ahşap detaylarıyla ilgi çekici. Hemen yanı başında vapur iskelesi ve tarihi Emek Kafe bulunuyor.

• Sait Halim Paşa Yalısı: 19.Yüzyıl’da yapılan ve adını Osmanlı sadrazamı Sait Halim Paşa’dan alan yalı, Yeniköy’ün en gösterişli yapılarından biri. 2000’lerde, 1860’lardaki hali göz önüne alınarak yeniden restore edilmiş. Davet ve organizasyonlara kiralanıyor.

• Şehzade Burhaneddin Efendi (Erbilgin) Yalısı: Boğaziçi’nin en büyük yalılarından biri olan yalı, 64 odalı. 1911 yılında II. Abdülhamid’in oğlu Burhaneddin tarafından alınınca, bir dönem onun adıyla anılmış. Birkaç kez el değiştiren yalı, varaklı süslemeleri ve Rokoko üslubuyla göz dolduruyor.

• Panayia Rum Ortodoks Kilisesi: 1837 tarihli kilise, II. Mahmut’un doktorlarından olan Stefanos Karateodori’nin talebi üzerine inşa edilmiş.

Not: Kilisenin baharda açan mis gibi çiçekleriyle daha da güzelleşen bahçesinde vakit geçirin. Yazları, bir de begonvillerin altına geçip, kiliseyi oradan seyredin.

Bir Not Daha: Bahçesindeki Konstantin Kavafis heykelini görün ve şairin en güzel şiirlerinden biri olan Şehir’i okuyun.

Bir Not Daha: Her yıl 6 Ocak’ta bu kilisede düzenlenen sabah ayinine ve İstanbullu Rum Ortodokslarının devam eden geleneği; Boğaz sularından Haç çıkarma törenine tanıklık edin.

• Simitçi Salih Sokak: Yeniköy’ün şaşalı yalıları daima rol çalsa da, eskimiş ama halen ruhu olan, pencerelerine sardunyalar dizili ahşap evleriyle Simitçi Salih Sokak ve yokuşları göze alanlar için bu sokağın biraz daha üstleri, “eski İstanbul’u” arayanları mutlu edebilir.

Not: Akbaş, Kamber ve Salkım Küpe Sokakları, geride tek tük kalmış eski Yeniköy evlerini görebileceğiniz, hem de bu bahaneyle yürüyüş yapacağınız yerler. Ayrıca, Aya Nikola Rum Ortodoks Kilisesi’nin olduğu Kürkçü Faik Sokak, Yenikoy Surp Asdvadzanzin Ermeni Kilisesi’nin yer aldığı Su Dolabı Sokak, daha geniş vakti olanlar için keşif noktaları.

• Dadyan Yalısı: Yeniköy sahilinin, dantel gibi ahşap işlemeleri ve iki yanında kıvrılan zarif merdivenleriyle en güzel yalılarından biri olan Dadyan Yalısı, 1850’lerde yaptırıldı. Birkaç kez el değiştiren yalının, II. Abdülhamit döneminde vezir olan Artin Dadyan’a geçmesiyle bu ismi aldığı biliniyor.

• Yeniköy Sinagogu: 1800’lerde Abraham Salomon Camondo tarafından yaptırıldığı bazı kayıtlarda geçen, cadde üzerinde yer alan tek sinagog.

• Şemsettin Sirer Yalısı: Yeniköy kıyılarında, tipik Osmanlı mimarisinden farklı; Sedad Hakkı Eldem tarafından tasarlanan bu yalı, modern mimarisiyle kendini ilk görüşte hemen belli ediyor.

• Osman Reis Camii: Upuzun bir cadde olan Köybaşı’ndan Yeniköy’e doğru gelirken, yolun kenarındaki sade yapılar arasında hemen göze çarpar bu camii. İlk yapımı 1600’lere dayansa da, 20. Yüzyıl’da en ünlü İstanbullu mimarlardan olan Alexandre Vallaury tarafından onarılmış.

• Avusturya Büyükelçiliği Yazlık Binası: Köybaşı Caddesi’nin incilerinden; 1880’lerde yapılmış olan yazlık binası yıllar içinde hiç değişmeden buradan seyreder denizi. Mini balkonların süslediği sade yapı, sahil yolu yapılmadan önce kayıkhaneleri denize uzanan bir yalıymış.

Aklımın Bir Köşesinde

• Però Yeniköy’de gün batımı saatlerinde bir kadeh şarap eşliğinde arkadaşlarla sohbete koyulmak,
• 1965’ten beri açık olan ve insana denizin üzerindeymiş hissini tam anlamıyla veren Emek Kafe’nin günlük tatlılarını çay eşliğinde tatmak, geçen balıkçı teknelerini seyretmek,

• Taka Balık’ın dalgaların sesini dinleyebileceğim iskelesinde, bir tabureye oturup balık ekmek ve kalamar yemek,
• Rakı, balık ve manzara üçlemesinin Yeniköy’de en güzel şekilde tadına varılacağı Azur Restoran’da bir akşam geçirmek,
• Tarihi Yeniköy Börekçisi’nde kıymalı börek yanına çay ısmarlamak. Ayrıca, meşhur peksimetinden almak. Bu börekçi, 1934’te Safranbolulu bir aile tarafından, kökleri 1800’lere dayanan Rum bir ustadan satın alınmış. O günden beri, Rumlardan öğrendikleri tarifleri taş fırınında pişirerek devam ettiriyorlar. 
• Yeniköy Kahvesi’ne uğramak, yazları arkadaşlarla okey oynamak. Kışlarıysa, sobası başında keyif yapmak,

• Yeniköy Sahili’nde güvercinleri beslemek, yüzen çocukları izlemek ve Tarabya yönüne  doğru yürüyüş yapmak,
• Çıtır mantı yemek için yolumu Emek Mantı‘ya düşürmek,
• Yeniköy Kitapçısı‘nın kitapları arasında dinlenmek, bir kahve içmek ve mekanın belirli dönemlerde düzenledikleri etkinliklerini takip etmek,

• Araka’da önce yemeklerin şahane sunumunun, sonra da tadının keyfini çıkarmak,

• Semtin en güler yüzlü esnaflarından olan Altan kardeşlerin, Yenikent Çiçekçi’sinden baharda bir frezya, kışları nergis buketi yaptırmak.

Yeniköy’e Dair…

• Mehmet Coral’ın Yeniköy’ün Çınarları – Bir Yurtsevda Poetikası kitabını okuyun.
• Zeynep Rade’nin Yeniköy’de Bir Yalı romanı da, semte dair yazılmış kitaplar arasında. Bir ailenin trajikomik hikâyesi anlatılıyor.
• Babası Yeniköy’de olan ve sadece birkaç yıl bu köyde yaşamasına rağmen, şiirlerinde de yer veren Kavafis’in şiirlerini, Cevat Çapan çevirilerinden okuyun. Bu şiir kitaplarından birini alıp, sahile gelmeniz önerilir.
• Orhan Türker’in Nihori’den Yeniköy’e Bir Boğaziçi Köyünün Hikâyesi kitabını sahaflardan bulun. 16. Yüzyıl’dan itibaren 400 yıla yakın Rumların yaşadığı bu köyün 1964 mübadelesiyle beraber değişen yüzüne ışık tutuyor.  
• Havanın iyi olduğu günlerde sahildeki büyük çınarın altı, sandalyesini kapıp buraya gelenlerle dolu. Siz de açılır kapanır sandalyenizi alıp, Yeniköy Börekçisi’nden aldığınız bir kutu börekle burada vakit geçirebilirsiniz.

Ayaküstü Sohbetler

Yeniköy, mahalle ruhu korunmuş semtlerden olduğundan her an herkesle sohbete girişebilirsiniz. Yeniköy Börekçi’sinden börek alırken tezgâhtakilerle, Panayia’nın mis kokan bahçesinde kilisenin bekçisiyle, sahilde gezintiye çıktığınızda bir balıkçıyla veya okey masasını kurup heyecanla ılık havanın tadını çıkaran Yeniköylülerle. O an, yakınınıza mahallenin “delisi” gelir, yan banklarda oturup rakıyla demlenen diğer mahallelilerle şakalaşır, hatta bazen bozuşurlar, bir çocuk aniden denize cumburlop atlar ve sıçrayan sulara bir olta balıkçısı kızar. Şaşırmayın, burası Yeniköy deyin ve tebessüm edin! 

Kapak Fotoğrafı: Deniz Yılmaz Akman

İlginizi çekebilir: İstanbul Flaneur’dan Yeniköy Mekanları