Geçtiğimiz günlerde Borusan İstanbul Filarmoni Orkestrası’nın Zorlu PSM’de gerçekleştirdiği geleneksel yeni yıl konserini izleme fırsatım oldu. Seslendirilen eserler Noel filmlerine eşlik eden o sihirli müzikleri andırıyordu adeta. Ancak benim için gecenin en önemli kısmı orkestrayı bir kadın şefin yönetiyor olmasıydı. Erkek egemen bir meslekte kadınları görmek bana her zaman gurur veriyor. Ben de konserin hemen ardından heyecanla Türkiye’de ve dünyada tanınmış kadın orkestra şefleri üzerine araştırma yapmaya başladım. Bu yazımda da birkaçını sizlerle paylaşmak istedim.

20. yüzyılın başlarına kadar orkestra şefleri yalnızca erkeklerden oluşuyormuş, ardından kadınlar da yavaş yavaş kendini göstermeye başlamış. Tabii erkek egemen her meslekte olduğu gibi çoğu kez önyargıyla mücadele etmek durumunda kalmışlar. Hatta Viyana Filarmoni Orkestrası 20. yüzyılda dahi kadın müzisyenleri arasına almıyormuş. Son 15-20 yılda ise kadın şeflerin sayısının hızla artması, yeni jenerasyon için de umut veren ve cesaretlendiren bir gelişme.

Türkiye ve Dünyadan Kadın Orkestra Şefleri

Antonia Brico

1902 yılında Hollanda’da doğan Antonia Louisa Brico, 20. yüzyılın başlarında bir senfoni orkestrası yöneten ilk kadın şeflerden biri olarak biliniyor. Berlin Filarmoni Orkestrası’nın ardından başta New York Filarmoni olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde sayısız orkestranın şefliğini üstlenmiş. Jill Godmilow yönetmenliğinde hayatını konu alan “Antonia: Bir Kadının Portresi” adında bir de belgeseli çekilmiş; kariyeri boyunca karşısına bir engel olarak çıkan cinsiyetçiliği ve bununla mücadelesini gözler önüne seren… Bu belgesel aynı zamanda kendi dalında Oscar ödülüne de aday gösterilmiş.

Nadia Boulanger

Müzisyen bir ailenin kızı olarak 1887 yılında dünyaya gelen Fransız şef Juliette Nadia Boulanger, tıpkı Antonia Brico gibi 20. yüzyılın ilk kadın şeflerinden biri olarak kendinden sonraki nesilleri yüreklendirmiş. Londra Filarmoni, BBC Senfoni ve Boston Senfoni gibi Amerika ve Avrupa’nın önemli orkestralarını yöneten ilk kadın şef olmuş. Aynı zamanda müzik öğretmeni olan Boulanger, aralarında Quincy Jones, Philip Glass ve İdil Biret’in de olduğu, dönemin birçok önemli besteci ve müzisyenine eğitim vermiş.

Carolyn Kuan

Çin-Amerika asıllı Carolyn Kuan’a bu yazının ilham kaynağı olduğu için özellikle yer vermek istedim; çünkü kendisini ilk olarak Borusan İstanbul Filarmoni Orkestrası’nın gerçekleştirdiği o “sihirli” yeni yıl konserini yöneten kadın şef olarak tanıdım. Ailesinin isteği üzerine Ekonomi okuduktan sonra müzik alanında da eğitimini tamamlayan Kuan, pek çok köklü kurum ve orkestralarla konserler vermiş. Halen de Hartford Senfoni Orkestrası’nın müzik direktörlüğünü yapıyormuş. Yeni yıl konserini izlemek isterseniz yakın zamanda yayınlanacak tekrarı için borusansanat.tv‘yi takip edebilirsiniz.

Nil Venditti

Annesi Türk, babası İtalyan olan Nil Venditti, enerjik ve sempatik performansıyla öne çıkan kadın şeflerden biri. 1994 doğumlu olmasına rağmen sayısız ödül almış ve şimdiden birçok prestijli orkestranın şefliğini üstlenmiş. Klasik müzikten modern eserlere kadar geniş bir repertuvara sahip olan Nil, Fazıl Say ile birlikte de birçok konser vermiş. Hatta Fazıl Say “dahi” olarak nitelendirdiği Nil’in bu yüzyılın en iyi şeflerinden biri olacağını düşünüyor.

Nisan Ak

Bir diğer gururumuz olan Nisan Ak, hem en genç, hem de kendi jenerasyonunun en çok gelecek vadeden kadın şeflerinden biri olarak biliniyor. 23 yaşına kadar Türkiye’de devlet okullarında eğitim gören Nisan, daha sonra yüksek öğrenim için burs alarak ABD’ye gidiyor ve dünyanın dört kıtasında birçok orkestra yönetiyor. College of Caharleston’da akademisyenliğe, konser korosunun direktörlüğüne ve okulun teori bölümünde kulak eğitimleri vermeye devam ediyor. Repertuvarında klasik ve çağdaş eserlere yer veren Nisan’ın aynı zamanda bilgilerini paylaştığı bir Youtube kanalı da var.

Kapak Fotoğrafı: thewalrus.ca

İlginizi çekebilir: Başak Aydın’dan Aydın Dorsay ile Röportaj