Zeyrek Çinili Hamam’ı bu sezon başında, küratörlüğünü Anlam de Coster’in üstlendiği Healing Ruins (Kalıntıların Şifası) sergisi kapsamında gezme fırsatı yakalamıştık. Türkiye ve yurtdışından 22 sanatçıya yer veren ve mekâna özgü yeni yapıtlar da içeren sergi, tarihi kalıntıların keşfi ve onarımı sırasında açığa çıkan katmanların, bizi bireysel ve toplumsal düzeyde dönüştürebilme olasılıklarını araştırmasıyla dikkat çekiyordu. Şimdi ise Zeyrek Çinili Hamam, aylar süren ısınma işleminin ardından ziyaretçilerini hamam ritüeliyle ağırlamaya başladı.

Hamam kelimesinin kökeni Arapça’da banyo anlamına gelen “Hammam” ve sıcak anlamına gelen İbranice “Hamam” kelimelerine dayanıyor. En genel tanımı ile hamam, “yıkanma, şifalanma ve arınma” yeri olarak biliniyor.

Tarihte ise ilk hamamın M.Ö. 2500 yılında Dravidler tarafından yapıldığı biliniyor. Geleneksel hamam mimarisi Yunan medeniyetinde de sıklıkla karşımıza çıkıyor. Roma -Bizans dönemindeki hamamlara Lavatrina ve Balneya gibi isimler verilirken, bu kültür zaman içinde evrilerek Osmanlı mimarisi ile gelişmiş ve Türk hamamı tarzına kavuşuyor

Adını UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki tarihi Zeyrek semtinden alan Zeyrek Çinili Hamam, The Marmara Grubu’nun 13 yıl süren kapsamlı restorasyon çalışmalarının ardından Zeyrek Çinili Hamam Müzesi, tarihi Bizans sarnıçları ve etkinlik-bahçe alanları ile açıldı. 3 Mayıs itibariyle hamam deneyimine davet eden Zeyrek Çinili Hamam, Kaptan-ı Derya Barbaros Hayreddin Paşa tarafından yaptırılmış ve Mimar Sinan tarafından 1530-1540 yılları arasında inşa edilmiş. 

Zeyrek Çinili Hamam, Osmanlı hamamlarının bakım, arınma ve şifa ritüellerine saygıyla hazırlanmış deneyim çeşitleriyle dikkat çekiyor. Açılış sergisindeki sanat ruhunu zanaata ve sanata verdiği önemle devam ettiren hamam için ünlü moda tasarımcısı Hussein Chalayan, hamam mimarisi, gelenekleri ve ritüellerini alamet-i farikası olan yenilikçi yaklaşımıyla yorumlayan bir giysi ve aksesuar koleksiyonu tasarladı. Tasarımlarında hamama has mimari detaylar, patina, ve ışığın mekânla ilişkisinden esinlenen Chalayan, vücuda havlu sarma sanatıyla ilgili süregelen tutkusundan da ilham alıyor.

Zeyrek Çinili Hamam, tarihi çinilerin bulunduğu sıcaklık bölümünde Elif Uras’ın mekâna özgü heykeli “Oturan Kadın” ile yıkanma deneyimini güncel sanatla buluşturuyor. Atina’da yaşayan ve atıl mermer bloklarını ustalıkla fonksiyonel heykellere dönüştürmesiyle tanınan sanatçı Theodore Psychoyos ise Zeyrek Çinili Hamam için özel mermer köpük masajı ve ayak masajı üniteleri tasarladı. Sanatçının Mimar Sinan’ın mimari yaklaşımı ve hamamın tarihine dair kapsamlı bir araştırma sonucu İstanbul’da ürettiği bu öğeler, gelenekler ve malzemeye olan saygısını konforlu modern formlar ile birleştiriyor. Hamamda kullanılan bakım ürünleri, doğal içerikleriyle öne çıkan, cilt bakımı konusunda uzman yerel markalar ile hazırlanıyor. İlerleyen dönemlerde de güncel sanatçı ve tasarımcılarla işbirliklerinin devam edeceğinin sinyalleri veriliyor.

Şehrin gürültü ve kaosun bir parça da olsa uzaklaşıp Osmanlı’nın mistik deneyimi hamamı modern bir perspektifte denemek için yolunuzu Zeyrek’e düşürmeyi unutmayın.

Kapak Fotoğrafı: Zeyrek Çinili Hamam

İlginizi çekebilir: Deniz Yılmaz Akman’dan Çukurcuma Rehberi