1985 yılında National Geographic dergisinin kapak fotoğrafı olan “Afgan Kızı” portresi, o günden bu yana dünya çapında büyük bir üne sahip durumda. Bu fotoğrafı ilk olarak ne zaman ve nerede gördüğümü bilmediğimden sanki otomatik olarak hafızama yerleştirilmiş gibi hissediyorum bazen. Çeşitli sosyal medya platformlarında sürekli karşımıza çıkan bir görsel olsa da ardında yatan hikayeyi pek çoğumuz bilmiyoruz. Beklenmedik bir anda çekilen bir fotoğrafın ve istenmeyen bir üne kavuşmanın yarattığı sorunları öğrendiğimden beri bu fotoğrafa olan bakış açım bir hayli değişmiş durumda. 

Sharbat Gula, bir gün ansızın bir yabancı tarafından fotoğrafı çekildiğinde henüz küçük bir çocuktu. Bir National Geographic fotoğrafçısı olan Steve McCurry, bir mülteci kampında yalnızca kızların okuduğu bir dini okula gelmişti. Çoğu insanın karşısına en az bir kez çıkmış bu fotoğraf, Sharbat Gula’nın ismini pek fazla duyurmazken Steve McCurry’nin kariyerinde bir dönüm noktası olmuştu. Fotoğrafla ilgili açıklamalarda bir Afgan mültecisinin savaşa dair yaşadığı korkunun fotoğrafta yansıtıldığı yazılmış. Buna karşılık, Gula bir röportajda gözlerindeki korkunun sebebinin tanımadığı bir adamın kendisine yaklaşıp fotoğrafını çekmesi olduğunu belirtmiş. Yine de fotoğraf dünya çapında Afganların çektikleri zorluklara karşı bir farkındalık oluşturmayı başarmıştı. National Geographic Society de zorluk altındaki kadınlar ve kız çocukları için yardım kampanyaları düzenledi.

Yıllar sonra uzun bir arayışın sonucunda fotoğrafçı Steve McCurry 2002 yılında Sharbat Gula’yı tekrar buldu. Sharbat’ın Pakistan’dan ayrıldığı ve ülkesi Afganistan’a geri döndüğü bilgisine ulaştılar. Kendilerinin Sharbat Gula olduğunu iddia eden pek çok kişi ile karşılaştılar, hatta Sharbat’ın öldüğünü söyleyen bile oldu. Sharbat’ı bulma çabalarından vazgeçme noktasına gelen National Geographic ekibi, en sonunda Sharbat’ın abisini tanıyan bir adamla karşılaştı. Bu adam, Sharbat’ın Afganistan’ın en tehlikeli bölgelerinden birinde yaşadığını söyleyerek onu ve ailesini National Geographic ekibi ile buluşturmaya söz verdi. 10 saatlik zorlu bir yolculuğun ardından, Sharbat ve ailesi National Geographic ekibinin beklediği küçük bir kasabaya ulaştı. Göz tanıma sistemiyle Sharbat’ın kimliğini doğruladılar ve o gün Sharbat hayatında ikinci kez biri tarafından fotoğraflandı. 

2016 yılında Sharbat Gula tekrardan üne kavuşmasıyla birlikte sahte kimlik kullandığının açığa çıkmasıyla Pakistan’dan sınır dışı edildi. Sahte kimlik kullanmak, Pakistan’da oturma izni çıkartmak isteyen Afgan mültecilerinin sıkça kullandığı bir yöntemdi. Sharbat’a verilmek istenen cezaya Steve McCurry de karşı çıkıp ekonomik ve hukuki destek sağlamaya çalışsa da sonuç Sharbat için pek olumlu olmadı. İki hafta boyunca gözaltında tutulduktan sonra Sharbat ve ailesi Afganistan’a geri gönderildi. Kendisine ün kazandıran fakat aslında kimliğinin açığa çıkmasına sebep olan fotoğraf hakkında “O fotoğrafın geçmişte bana yarardan çok zararı oldu.” açıklamasında bulundu. 

Kapak Fotoğrafı: bbc.com

İlginizi çekebilir: Deniz Cengiz’den Sebastião Salgado