Bir sahafa gittiğinizde ya da eski kitapları karıştırdığınızda kitapların kokusu sıklıkla insanda farklı bir his bırakır. Tanımlaması güç bir his olsa da bir şeyin sizi kendine çektiğini bilirsiniz. İşte eğer bu hissi yaşayanlardansanız ismini koyamadığımız bu düşkünlüğün bir ismi var; bibliosmia!

Bibliosmia iseniz özellikle de eski kitaplar, ansiklopediler kokusu gereği bize çekici gelir. Onları eski bir dolaptan çıkardığınızda kokusu sizi mest eder. Peki, eski kitap kokusu neden severiz hiç düşündünüz mü?

Eski Kitaplar Mutluluk İlişkisi

Eski kitap kokusunun yapılan araştırmalara göre mutluluk ile bir ilişkisi var. Brimingham Müzesinde 79 kişi üzerinde yaptıkları bir araştırmada, katılımcılara şişe içinde yer alan kitap kokusu koklatılıyor. Bu kokunun neye ait olduklarını sorduklarında da katılımcıların birçoğu çikolata ya da kahve cevabını veriyor.

Elbette eski kitaplar çikolata ve kahveden oluşmuyor. Ayrıca bazı görüşlerin aksine, kitapların yanında kahve içmeniz ya da çikolata yemeniz de kitabın kokusunu değiştirmez. Ancak kitap kokusunun sevilen diğer kokularla ilişkilendirilmesi bize neden onu sevdiğimiz konusunda ipucu veriyor.

Kitap Kokusu Nasıl Ortaya Çıkıyor?

Matija Strlič isimli kimyager, kendi laboratuvarında eski kitapların neden daha çabuk sarardığını ve bu güzel kokuyu nasıl yaydığını araştırmış. Araştırmada, eski kitaplarda “ligin” adlı bir maddenin zamanla aside dönüşmesinin bu kokuyu ortaya çıkardığını tespit etmiş.

Özellikle eski kitapların yapımında çok fazla kullanılan ligin, oksijen ile tepkimeye girdiğinde asite dönüşen bir madde. Bu madde, kitap sayfalarının özünü oluşturan selülozun oksijenle tepkimeye girip sararmasını ve selülozun kimyasal olarak bozulmasına neden oluyor. Bu bozulma nedeniyle de eski kitapların kokusu, sararma oranına göre daha fazla ortaya çıkarak o çok sevdiğimiz bu kokuyu oluştuyor.

Fakat artık yeni kitaplar üretilirken ligin ayrıştırılabiliyor. Eski kitaplar ile yeni kitapların sararma farklılığı da bu maddenin azlığı ya da yokluğu tarafından belirlenmiş oluyor. Bu da hem kitabın raf ömrünü uzatıyor hem de sararmasını engelliyor. Fakat ligin ne kadar ayrıştırılırsa ayrıştırılsın o selüloz bir gün mutlaka oksitlenip bozulacak ve yeni kitaplar da eski kitaplar kadar olmasa da sararıp o güzel kokuyu bize ulaştıracak.

Elbette böyle güzel bir durum söz konusu iken bunun latince bir adı da olmadan olmaz. Bibliosmia, kitap kokusunu seven kişilere verilen isim.  Ortalama bir bibliosmia ise günde bir kere sahafa uğrama ya da kitaplığının önüne geçip göz gezdirmek gibi davranışlarda bulunabiliyor. Bu koku öyle çok seviliyor ki bazı dükkanlarda bibliosmialar için kitap kokulu mum, tütsü ve parfümler de üretiliyor!

Kapak Fotoğrafı: Unsplash/@chrislawton

İlginizi çekebilir: İstanbul Flaneur’den İstanbul Sahafları