Mutlu olmak ulaşamayacağımız beyhude bir çaba mı? Ya bütün enerjimizi, zamanımızı zaten doğası gereği mümkün olmayan bir çabaya heba ediyorsak? Ya kapitalizm mutluluk için seyahate çık, o elbiseyi al, teknolojiyi takip et, konfor alanından çık gibi her gün yenilenen hedefleriyle bizi sistemin içinde tutmaya çalışan bir illüzyon yaratıyorsa?

Nasıl Anlamlı Bir Hayat İnşa Edilir?

Psikolog kimliğimi bir tarafa bırakırsak anlamlı bir hayat nasıl yaşanır üzerinde sıklıkla düşündüğüm, okumalar yaptığım bir konu. Tek bir kez geldiğimiz şu hayatın acemisiyken nasıl tatmin ve anlamlı bir hayat yaşarız?

Bu yazımda konuya psikoloji bilimi açısından değil 2500 yıllık doğu felsefesi Budizm çerçevesinden bakacağım. Yazıma son zamanlarda okuduğum iki kitap Tiziona Terzani’den Atlıkarınca’da Bir Tur Daha ve Gianluca Gotto’dan Deniz Kadar Derin Gökyüzü Kadar Hafif ve Asya seyahatlerim rehber olacak.

Budizm

Öncelikle Budizm nedir sorusuyla başlayacak olursak ben bir öğreti, felsefe dahası yaşam rehberi olduğunu düşünüyorum. Ancak sözlükte din olarak tanımlanıyor. Diğer dinlerle mukayese edecek olursak da Budizm daha çok bugünle ilgilenen mutluluğun değil gerçek dinginliğin peşine düşen bir öğreti. Budist bir rahibe “Ölümden sonra hayat var mı?” sorusunu yöneltirseniz çok büyük bir samimiyetle “Bilmiyorum zira hiç gitmedim.” cevabını alırsınız. Bir de benim seyahatlerimde gözlemlediğim Budist rahiplerde genel bir huzur ve dinginlik hali olduğu. Her şeyi bilen kızgın ve sinirli bir ahlak bekçilerinden ziyade bugüne ait dingin rehberler gibiler.

Izdırabın Varlığı

Budizmin önemli birkaç sütunu var. İlki ızdırabın varlığını kabullenmek. Ne kadar zengin, güzel olursanız olun ister bir prens ister bir pop star olun ızdırap vardır. Yoksa genç yaşlarında her şeye sahipken hayatına son veren bunca ünlü insanı nasıl açıklayabilirdik? Herkes için eşit düzeyde ve şartlarda olmayabilir fiziksel ya da ruhsal olabilir ama vardır. Pozitif psikoloji ve kapitalizm bu gerçeklikle ilgili acaba ne düşünüyor? Toksik bir pozitivizmle gerçeğin uzağında sürekli mutluluğun ve hazzın peşinde, tatminsiz, daha fazla tüketen gerçek dışı bir iyimserlikle üretken olması istenen bir toplum ne zaman ve ne şekilde huzuru bulabilir? Bunu ne zaman bir arkadaşımla paylaşsam hayat dolu bir insanın böyle düşünmesine şaşırıyor. Hâlbuki aslında tam da bu kabulle ve belki de ancak böyle hayattan keyif almak, inişlerinde de bunu göğüsleyebilmek mümkün.

Her Şeye Rağmen Gerçeklik

Diğer bir sütun ise gerçeklik. Budist öğreti ne iyimser ne kötümserdir. Gerçekçidir. Durumu bilmiyorsak ne anlayabiliriz ne de onu iyileştirebiliriz. Acısını görmezden gelip onu tanımayan biri nasıl mutlu olabilir? Bu benim en kolay idrak edebildiğim yapı taşlarından biri. Zira oldum olası hep gerçek olanın peşine düştüm. Gerçek dostlar, ilişkiler, sohbetler… Bazen acı olsa da hep gerçeği konuşmayı ve bilmeyi istiyorum.

Dengede Olmak: Orta Yol

Budizmin diğer bir omurgası Orta Yol’da yürümek. Yani aşırı uç noktalardan uzak durmaktan geçiyor .Ne sonsuz haz ne hayattan tat almamayı hedefliyor. Bugüne dair keskin iniş çıkışlar kısa süreli haz ve mutluluktan ziyade uzun süreli dinginliği ve huzuru ve hazzı ertelemeyi önemsiyor.

Merhamet

Budist felsefenin yapı taşlarından birisi de merhamet. Bu düşünce bizi karşılık beklemeden, hesapsız yapılan iyiliği öğütlüyor. Budist kişi korkusuzca ve tereddüt etmeden evrene iyilik ve merhamet yayıyor. Bu görünürde kolay ama içselleştirmesi bir nebze zor bir yapı taşı. Kalbinin bir köşesinde yapacağı iyiliğin kendisine bir şekilde döneceğini düşünmeden yapabilen kaç kişi var? Bu bence ulaşılması gereken zorlu bir hedef ve maalesef ben de kendimi hâlâ bu noktada göremiyorum.

Bilinçli Farkındalık: Meditasyon

Meditasyon Siddharta’nın yaşamında hep var olmuş. Çoğumuzun zihninde durağan ve edilgen bir görüntüyü çağrıştırsa da aslında farkındalıklı oldukça etkin bir kabul anlamına geliyor. Kişinin içine dönmesi orada olanı bilinçli bir farkındalıkla kabul etmesi. İçimizde olup bitenden bu kadar kaçtığımız bir düzende çok etkin bir çabayı gerektiriyor.

İlginizi çekebilir: Tuğçe Güçlü’den Mindfulness

Bağlanmama

Son yapı taşı bağlanmamak. Bu benim içselleştirmekte yine bir nebze zorlandığım bir olgu. Budist felsefede bağlanmama, bu hayatta kimsenin ve hiçbir şeyin bize ait olmadığını ve bizim de bu bağlamda kimseye ait olmadığımız gerçeğini gösteriyor. Çünkü aslında her şey geçici ve zamanla daima değişiyor. Bize ait olmayan bir şeye ait olamayacağımız için hayatımızda olana saygı duyuyor, mutlu oluyoruz. Yokluğunda da ıstırap duymuyoruz. Bize ait olana değil evrene olan sevgi ve sevinç halini benimsiyor. Bu bilgelik seviyesi benim için çok uzaklarda. Belki bir gün içselleştirebilirim.

Mutluluk Tırmanılması Gereken Bir Dağ mı?

Tüm bunların sonucunda Gotto kitabında farklı bir mutluluk/dinginlik tasviri yapıyor. Zira batılı bakış açısı ile mutluluk daha çok bizden uzakta ulaşılması gereken zorlu bir hedef, tırmanılması gereken bir dağ. Ulaşılmazdır zira ulaştığımızı düşündüğümüzde hemen bir yeni hedef beliriverir. Tatminsizlik oluşturur. Ancak Doğulu bakış açısına göre mutluluk/dinginlik daha çok kazılması gereken bir dağdır. İçe yolculuğu gerektiriyor ve bu dinginlik ancak yıllarca içimizde üst üste örttüğümüz örtüleri kaldırıp ağırlıktan kurtulduğumuzda ve bize dair gerçeğe ulaştığımızda elde edebileceğimiz bir şey. Yani uzun süreli huzur dağa tırmanmakla değil ancak o dağı içe doğru kazmaktan ve eklemekten ziyade bırakmaktan geçiyor. Peki bunu nasıl yapacağız? İşte bu da bir sonraki yazımın konusu. Beklemede kalınız.

Kapak Fotoğrafı: Nggth – unsplash.com

İlginizi çekebilir: Öyküm Kütük’ten Santosha