Dünya üzerinde vatandaşları en fazla ülkeye vizesiz olarak seyahat edebilen ülke Singapur. Singapur vatandaşları dünya üzerindeki 192 ülkeye vizesiz girebiliyorlar. Sonra ise 190 ülkeyle Almanya, İtalya ve İspanya geliyor. Sonra da sırasıyla 189 ülke ile Avusturya, Finlandiya, Fransa, Japonya, Lüksemburg, Güney Kore, İsveç diye liste devam ediyor. İlk 20 içinde Avrupa Birliği, EFTA ülkeleri (İsviçre, Norveç, İzlanda ve Liechtenstein) ile birlikte ABD, Birleşik Krallık, Avustralya, Yeni Zelanda, Malezya, BAE, Şili, Hong Kong, Arjantin, Brezilya ve Brunei yer alıyor. İlk 20 içindeki son pasaport olan Brunei ile 166 ülkeye vizesiz girilebiliyor.  Son 10 ülkeye baktığımızda ise bunları tahmin etmek zor değil: Bangladeş, Kuzey Kore, Nepal, Filistin Özerk Bölgesi, Somali, Yemen, Pakistan, Suriye, Irak ve son sırada Afganistan. Bana pasaportunu göster sana endeksteki yerini göstereyim!

Günümüzde neredeyse her şeyin bir endeksi var. Bu endeksleri oluşturan kriterler elbette tartışmaya açık ama Henley & Partners Global Araştırma Birimi’nin hazırladığı Pasaport Endeksi tartışma yaratmayacak, tamamen objektif  bir bilgiye dayanıyor: Pasaportunuz ile kaç ülkeye vizesiz girebilirsiniz?

Henley&Partners  küresel vatandaşlık, yatırım ile oturum izni alma konularında faaliyet gösteren  ve bu alanlarda dünya lideri olan bir danışmanlık firması ve 18 yıldır söz konusu endeksi hazırlıyor. Endeks dünyanın en doğru ve kapsamlı seyahat bilgisine sahip olan IATA (Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği)  bilgi bankasına dayanılarak hazırlanıyor ve dünya üzerindeki ülkenin pasaportlarını vizesiz girebildikleri ülke sayısına göre sıralıyor.

Bu endeksin önemi nedir? Bir başka deyişle bu endeks bize neyi düşündürtmeli? Henley&Partners bize be anlatmak istiyor? Endeks öncelikle bir kaç önemli hususun altını çiziyor:

• Endeks öncelikle bir pasaportun gücünü, dolayısıyla da onu veren ülkenin yumuşak gücünü ve itibarını gösteriyor. Sadece bu endekse bakılarak bile bir ülkenin günümüzdeki itibarını değil yıllar boyunca itibarında ne gibi bir değişiklik olduğunu analiz etmek mümkün.
• Endeks ülkenizin ne kadar barışçı ve sorunsuz olduğunu da ortaya koyması açısından önemli bir gösterge. Yumuşak gücün önemli unsurlarından biri olan barış, istikrar, huzur ve güven pasaportunuzun da gücünü ve itibarını belirleyen etkenler arasında.
• Pasaportunuzun gücü ve itibarı ülkenizin vatandaşlarının dünya üzerinde özgürce seyahat edebilmelerin de en önemli güvencelerinden biri. Dolayısıyla da endekse bakarak hangi ülke vatandaşları dünyayı özgürce gezebiliyor hangi ülke vatandaşlarının bu özgürlükleri kısıtlı görmek mümkün.

2023 Endeksi’ne göre: Dünya üzerinde vatandaşları en fazla ülkeye vizesiz olarak seyahat edebilen ülke Singapur. Singapur vatandaşları dünya üzerindeki 192 ülkeye vizesiz girebiliyorlar. Sonra ise 190 ülkeyle Almanya, İtalya ve İspanya geliyor. Sonra da sırasıyla 189 ülke ile Avusturya, Finlandiya, Fransa, Japonya, Lüksemburg, Güney Kore, İsveç diye liste devam ediyor. İlk 20 içinde Avrupa Birliği, EFTA ülkeleri (İsviçre, Norveç, İzlanda ve Liechtenstein) ile birlikte ABD, Birleşik Krallık, Avustralya, Yeni Zelanda, Malezya, BAE, Şili, Hong Kong, Arjantin, Brezilya ve Brunei yer alıyor. İlk 20 içindeki son pasaport olan Brunei ile 166 ülkeye vizesiz girilebiliyor.  Son 10 ülkeye baktığımızda ise bunları tahmin etmek zor değil: Bangladeş, Kuzey Kore, Nepal, Filistin Özerk Bölgesi, Somali, Yemen, Pakistan, Suriye, Irak ve son sırada Afganistan.

Şimdi gelelim aziz ülkemizin pasaportunun durumuna. Türkiye Cumhuriyeti’nin verdiği pasaport ile dünya üzerinde 114 ülkeye vizesiz girilebiliyor. Tonga, Samoa, Tuvalu, Kiribati, Mikronezya, Palau Adaları… Adlarını duymamış olma ihtimaliniz olan bu mikro devletlerin pasaportları ile TC pasaportundan daha fazla ülkeye vizesiz girilebiliyor. Bu rakam kendi kendini açıklıyor elbette, başka bir söze gerek yok. Hele de son iki yıldır etkisini artarak gösteren Schengen vize krizinin sık sık gündeme gelen konulardan biri olduğu düşünülürse TC Pasaportu taşıyanların vize çilesinin boyutu daha da anlaşılabilir. Yıllarını Avrupa Birliği ile çalışmalara veren ve hala da parasını AB ile kazanan biri olarak bu konuya yönelik elbette gerek takip ettiğim uzmanların görüşlerinden gerekse de kendi kanaat ve deneyimlerimden oluşturduğum bir görüşüm var ama Schengen vize krizi bu makalenin konusu değil.

27 AB üyesi ve EFTA ülkelerinden oluşan Schengen Bölgesi’ne vizesiz giremiyoruz; özel statülü yeşil, gri ve diplomatik pasaportlar hariç. ABD, Birleşik Krallık, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda gibi gelişmiş dünyanın diğer önemli ülkelerine de vize almadan gidemiyoruz. Keza Bahreyn ve Katar dışında Körfez ülkelerine de vizesiz girilmiyor. O halde aklınıza şu soru gelmiş olabilir: Bu 114 ülkeden oluşan ve TC vatandaşlarına kucak acan bu listenin dost ve kardeş üyeleri kimler? Hangi ülkelere vizesiz gidebiliyoruz bu bordo cüzdanla?

Öncelikle vizesiz olarak girebileceğimiz üç ülke dikkat çekiyor: Japonya, Güney Kore ve Singapur. Gelişmiş, demokratik, başka bir deyişle birinci dünyada yer alan bu ülkeler tarihsel bağlar dolayısıyla oluşan dostluk ve muhtemelen politik olarak Türkiye’den ve Türklerden uzak olmanın getirdiği rahatlıkla TC vatandaşlarına vize uygulamıyor. Asya’da Malezya ve Hong Kong da vizesiz olarak girilebilecek ülkeler arasında. Yine Meksika dışında ki o da elektronik olarak alınabiliyor, tüm Orta ve Güney Amerika ile Karayipler’de yer alan yine Amerika kıtasındaki diğer ülkeler de TC vatandaşlarından vize talep etmemekte. Brezilya ve Arjantin de bu listeye dahil. Yani bir Rio yapıp gelelim derseniz bilet ve pasaport yeterli. 

Görüldüğü gibi dünya üzerinde turistik olarak gezilebilecek, medeni, güzel birçok ülkeye vizesiz girilebiliyor; ancak bir şey fark ettiniz değil mi? Bu ülkelerin tamamı Türkiye’ye binlerce kilometre uzakta ve vize olmamasına rağmen yüksek bilet fiyatları dolayısıyla da ‘hadi’ deyince gidilebilecek yerler değil. Örneğin bugünün fiyatıyla önümüzdeki altı ay içinde Tokyo’ya gidip bir hafta kalıp suşi yiyelim derseniz bugünden alırsanız bileti gidiş-geliş yaklaşık 61 bin TL ödemeniz gerekecek. Bize yakınlardan, Avrupa’dan haber ver derseniz o zaman ecdat toprakları komşu Balkanlar var: Makedonya, Arnavutluk, Bosna-Hersek ve Sırbistan TC vatandaşlarına vize uygulamıyor. Savaştan önce ucuz ve kaliteli turizmin merkezi haline gelen kültür başkenti Lviv sayesinde de Ukrayna vizesiz seyahatin gözde ülkesiydi. Bayi gezilerinin gözde şehri Kiev de vardı tabi ama orası başka bir hikaye. Hatta bir ara nüfus kağıdı bile yetiyordu Ukrayna’ya girebilmek için.

Nüfus kağıdı demişken Avrupa’da yer almayan ama pek açıdan bir Avrupa ülkesini andıran Gürcistan da vizesiz, hatta pasaportsuz seyahatin şu anda en popüler merkezine dönmüş durumda. Avrupa’nın en az ziyaret edilen ülkesi Moldova da nüfus kağıdı ile girebileceğiniz bir ülke. Yok ille de Batı Avrupa olsun ister çamurdan olsun derseniz o zaman tek bir seçeneğiniz var: Andorra… 500 km2 yüzölçümü ile Türkiye’nin en küçük ili olan Yalova’dan bile daha küçük olan ve yaklaşık 80 bin nüfusa sahip bu mikro prensliği Barcelona’ya gidenler varsa ülkenin sunduğu vergisiz outlet alışveriş olanakları veya kayak yapmak için ziyaret etmiş olabilir. Tabi burada da küçük lojistik bir engel çıkıyor: Andorra’ya gidebilmek için İspanya’da Barcelona, Fransa’da da Toulouse’a uğramanız, oradan da otobüs ile Andorra’ya varmanız gerekiyor. Dolayısıyla teorik olarak TC vatandaşlarından vize istemiyor olsa da ülkeye gitmeniz için Schengen sahibi olmanız şart. Vizesiz Batı Avrupa artık belirsiz bir bahara kaldı.

Dünya üzerindeki 208 ülkeden sadece 114’üne vizesiz gidebilmemizi sağlayan bu pasaport elbette bedava alınmayacak. Zaten bu devirde kim kime bedava bir şey veriyor; baba oğluna yapmıyor bu kıyağı. Öte yandan sanki TC pasaportu gücüne oranla biraz pahalı gibi(!)

Türkiye’de bugün 4-10 yıl arasında geçerli bir pasaport almanın maliyeti TL cinsinden 5444,25 birim. Bunu bugünkü kurdan (29,74) euro olarak maliyeti ise  yaklaşık 183 Euro. Dünya lideri Singapur’a bakalım mesela. Singapur’da pasaport ücreti ilk başvuru ise 80 Singapur Doları; yani yaklaşık 52 Euro. İkinci sıradaki Almanya’da ise pasaport ücretleri 24 yaşından büyükler için 81, küçükler için ise 58,50 Euro. Türkiye son zamdan önce de dünyanın en pahalı pasaportları listesinde ilk 10 içinde yer alıyordu ama 100 Pound altında kalan pasaport fiyatı ile 10. sıradaydı. Son zamla birlikte Türkiye listede yukarılara tırmanmış durumda. OECD ülkeleri arasında Meksika’dan sonra şu anda ikinci sırada. Asgari ücret üzerinden hesaplarsak 4-10 yıllık bir pasaport masrafı Türkiye’de uygulanan asgari ücretin %47’sine tekabül ediyor. Bu oran örneğin Danimarka’da ve İsveç’te %2,5; ulusal bir asgari ücret olmasa da en düşük maaş ödenen sektörlerde ödenen saatlik ücretler dikkate alındığında Almanya’da %11 ve şu anda 230 dolar ile dünyanın en pahalı pasaport ücretinin olduğu Avustralya’da ise %6,8. Avustralya örneği de bize önemli olanın miktar değil kıyaslamalı oran olduğu bir kez daha gösteriyor.

Pasaport pahalı ama “Allah vatana millete devlete zeval vermesin” veya mesela 30 yaşından küçüklerin yurtdışına çıkmasının yasak olduğu Türkmenistan’da yaşamıyoruz şükredelim dediniz ve pasaportları aldınız. Bir de yazın şöyle bir İtalya kıyılarına, Yunan adalarına, Viyana müzelerine uzanalım dediniz. Kapsamlı başvuru dosyanızı oluşturdunuz; yetişkinler için 80 Euro, 12 yaşından küçükler için de 40 Euro ödeme yaptınız. Buna elbette hizmet ücretlerini de ekleyerek vize başvurusunda bulundunuz. Son vize krizi dolayısıyla vizenizin reddedilme, geç çıkma veya seyahatiniz kadar 1 hafta-10 gün çıkma olasılığı da oldukça yüksek. Diyelim her şey halloldu, birkaç hafta önce sosyal medyada görmüştüm; biri vizesinin çıkmasının hayrına lokma döktürmüş, e artık yeriz o zaman bir lokmanızı. Bir de yiyip içtiğiniz sizin olsun; gezip gördüklerinizi anlatın ki onun için de sağ olsun theMagger var…

Kapak Fotoğrafı: unsplash.com/@mana5280

İlginizi çekebilir: Bülent Tunga Yılmaz’dan Dünyanın En Yaşanılmaz Şehirleri