Siz de son zamanlarda belgesellere olan önyargısını yıkıp, bu türe çok daha fazla kendini kaptıranlardansanız bu önerilerimiz sizin için. Yılın en iyilerinden belgesel filmler ve belgesel diziler, muhtemelen birini Oscar ödüllü belgeseller arasında göreceğimiz iddialı yapımlar ve geçtiğimiz sezonların öne çıkanları arasından seçtiklerimiz bu yazıda!

En kaliteli film deneyimi için Televizyon ve Soundbar önerilerimize göz atın.

Eskiden kısa belgeseller izlemek için bile ekran karşısında sabredemezken şimdi saatler süren, çok bölümlü belgeselleri heyecanla takip eden izleyiciler haline geldik. Bunda Netflix’in payı tabii ki çok büyük, HBO ve National Geographic’in kalitesi gittikçe yükselen yapımlarının da… Fakat belgesel filmler ve diziler televizyonla sınırlı değil, ABD’de vizyonda geniş yer bulan, Türkiye’de ise çoğunu sadece film festivallerinde izleme fırsatı bulduğumuz belgesel filmler sürükleyici, merak uyandırıcı ve en az kurmaca filmler kadar yaratıcı olabiliyor.

En İyi Belgeseller 2020

Boys State | 2020, Amanda McBaine & Jesse Moss

Her yıl Teksas’ın farklı şehirlerinden, 17 yaşındaki 1000 ABD erkek öğrencinin bir araya geldiği ve kurmaca bir seçim kampanyasında farklı roller üstlendiği Boys State adlı kampı konu alan bu belgesel, Sundance Film Festivali’nden ödülle döndü. ABD siyaseti ya da genel olarak siyaset sizi ilgilendirmiyor olabilir, fakat herhangi bir topluluğun, herhangi bir şekilde ikiye bölündüğü anda birbirine nasıl cephe aldığı gibi evrensel bir durumu ve insan doğasını en saf haliyle anlatan bu Apple TV+ belgeseli ne olursa olsun sizi içine çekebilir. Bu gençlerin kurmaca bir politik mücadelede nasıl farklı bireylere dönüştüklerini, inandıkları değerleri bir kenara bırakarak nasıl ‘politik’ davrandıklarını görmek ağzınızı açık bırakacak.

IMDb Puanı: 7.7/10

Dick Johnson Is Dead | 2020, Kirsten Johnson

Cameraperson adlı belgeseliyle tanıdığımız Kirsten Johnson, bu oldukça kişisel belgeselde kamerasını babasına çeviriyor. Yaşamının sonuna yaklaştığının bilincindeki babasını öznesi olarak kullanan yönetmen, onun yaşamını, onunla yüzlerce kurmaca ölüm sahnesi çekerek kutluyor. Dick Johnson bu filmde defalarca ölürken, kendisi, kızı ve yakınları Dick Johnson’ın adım adım yaklaşan gerçek ölümüne kendilerini hazırlıyorlar. Yılın en renkli, en eğlenceli belgesellerinden birinin ölüme dair olması sizi şaşkınlığa boğacak.

IMDb Puanı: 7.6/10

Maddenin Halleri | 2020, Deniz Tortum

Türkiye’den Deniz Tortum‘un filmi, bu pandemi döneminde değerini her zamankinden daha çok anladığımız sağlık emekçilerinin yaşamlarına dair, başarılı bir belgesel. Hastaların, doktorların, hemşirelerin, teknisyenlerin, hademelerin, hastane imamımın ve hatta ölülerin dünyasına, bir hastanenin hiç girmediğiniz ve muhtemelen hiç girmeyeceğiniz noktalarına bu yolculuk, yılın en iyi yerli filmlerinden birine dönüşüyor.

IMDb Puanı: 6.8/10

The Painter and the Thief | 2020, Benjamin Ree

Belgesel, Norveç’e göç eden Çek bir genç ressam olan Barbora Kysilkova’nın Oslo’da açtığı ilk sergiden, en değerli iki tablosunun çalınmasıyla başlıyor. Hırsızlar yakalansa da ikisi de soygun sırasında uyuşturucu etkisinde olduğundan hiçbir şey hatırlamıyorlar. The Painter and the Thief, tablolarını geri alamayacağını anlayan Barbora’nın, hırsızlardan birini modeli olarak kullanmaya karar vermesiyle başlayan bir arkadaşlığın, ikisinin de hayatını değiştirecek bir dostluğa evrilmesini konu alıyor. Sanatın ilham vericiliği ve dostluğun en ummadığınız yerlerden çıkabildiği üzerine, tuhaf ama güçlü bir hikaye…

IMDb Puanı: 7.6/10

The Reason I Jump | 2020, Jerry Rothwell

Naoki Higashida adlı, otizmli Japon bir çocuğun yazdığı bir kitap, dünyanın dört bir köşesindeki otizmli çocukların aileleriyle iletişim kurabilmesi için bir köprü oluyor. Higashida’nın kitabından uyarlanan bu belgesel, konuşma engelli otizmli çocukların aileleri ve arkadaşlarıyla iletişim kurmalarının olası yollarını, düşüncelerini ve bilgilerini sözcüklere dökerek anlatamasalar da bu sırada kafalarının içinde neler döndüğünü oldukça duygusal bir biçimde, etkileyici görüntüler ve müzikler eşliğinde anlatıyor. İngiltere, ABD, Hindistan ve Sierra Leone’deki dört ailenin çocuklarını anlamasını sağlayan, ufkunu genişleten bu kitap ve film, sizin de otizmli bireylere bakışınızı değiştirecek.

IMDb Puanı: 7.3/10

Time | 2020, Garrett Bradley

Kimsenin zarar görmediği bir banka soygunu, bir insanın hayatından 60 yılı çalmaya değer mi? Time, yirmi yıl boyunca eşinin aldığı cezanın orantısız, adaletsiz ve insafsız olduğunu düşünen bir kadının mücadelesini konu alırken, çiftin gözleriniz önünde büyüyen altı oğlu zamanın ne kadar acımasız bir hızla geçtiğini gözler önüne seriyor.

IMDb Puanı: 7.3 /10

En İyi Belgesel Diziler

The Last Dance | ESPN, 2020

Eğer 90’larda büyüdüyseniz, basketbol deyince aklınıza ilk gelenlşerin Chicago Bulls ve Michael Jordan olması çok olası. ESPN’in, Türkiye’de Netflix’te yayınlanan bu belgesel dizisi de bu çok önemli takımın ve efsane oyuncunun hikayesini anlatıyor. 10 bölümlük belgesel dizi, Jordan’ın öncülüğünde 90’larda yükselişe geçen Chicago Bulls’un, nereden nereye geldiğini adım adım izliyor, bir yandan nostalji yaşatırken bir yandan da izleyenleri basketbola yeniden aşık ediyor.

IMDb Puanı: 9.2/10

Tiger King | Netflix

Kendilerini kaplan ve vahşi kedilere adamış, fakat bu hayvanları ideal olmayan koşullarda besleyen ve yetiştiren bir grup ABD’li zengin, güçlü ve çılgın insanın yaşamlarını konu alan Tiger King, şaşırtıcı bir suç belgeseli. Joe Exotic ve Carol Baskin adlı iki çılgının hapishanede sonuçlanan ezeli rekabeti, yedi bölümlü bu mini-dizide sizi gerçek Amerika ve gerçek Amerikalılarla tanıştıracak.

IMDb Puanı: 7.9/10

Leaving Neverland | HBO

HBO’nun olay yaratan belgeseli Leaving Neverland 2019’un en çarpıcı belgesel yapımlardan. Çocukken Michael Jackson’ın cinsel istismarına uğradığını iddia eden iki adamın hem dünyaca ünlü pop yıldızı hem de kendi aileleriyle ilgili suçlamaları, kan donduran ve şok eden 4 saatlik bir belgesele dönüşüyor. Sadece iki bölümden oluşsa da size çok uzun gelecek belgeselde yaşamlarındaki karanlık dönemlere tanık olacağınız, zamanında 7 ve 10 yaşında olan iki çocuğun yaşadıkları, Michael Jackson adını ve şarkılarını duyduğunuzda hissettiklerinizi kökten değiştirecek güçte. Leaving Neverland, En İyi Belgesel Dizi dahil 5 dalda Emmy adaylığı elde etti.

IMDb Puanı: 7.0/10

The Defiant Ones | HBO

Kendrick Lamar, Lady Gaga, Snoop Dog, Will.i.am, Gwen Stefani, Eminem, Bono, Bruce Springsteen, Ice Cube, Patti Smith… Tüm bu dev isimler sizi etkilemeye yettiyse, The Defiant Ones‘a bayılacaksınız. Farklı dünyaların insanı iki girişimcinin, Jimmy Iovine ve Dr. Dre‘nin günümüz popüler kültürüne yön veren işbirliğini anlatan bu 4 bölümlük belgesel dizide, onların hikayesini öğrenmenin yanında muhteşem müzikler dinliyor ve yukarıda adını geçirdiğim müzisyenlerin ve daha fazlasının anlattıklarına kulak veriyoruz. En İyi Belgesel Dizi dahil 5 dalda Emmy adaylığı bulunan dizi, geçtiğimiz aylarda da En İyi Müzik Filmi kategorisinde bir Grammy kazanmıştı.

Spielberg | HBO

Steven Spielberg’ü sevmeyen, özellikle büyürken onun filmlerine hayran olmayan var mı? Jim & Andy gibi, bu belgesel de sadece En İyi Belgesel Film kategorisinde Emmy adaylığı sahibi… Ama bu sizi en sevdiğiniz yönetmenlerden biri olan Spielberg’ün yaşamını, her biri efsanevi oyuncular, sanatçılar ve diğer yönetmenlerin ağzından dinlemekten alıkoymamalı. Akılalmaz bir kariyere ve muhteşem filmlerle dolu bir filmografiye sahip bu yönetmeni ve yaşamını izleyecek olmak sizi ikna etmek için yeterli değilse, belgeselde yer alan isimlerden bazılarını buraya ekleyeyim: Martin Scorsese, George Lucas, Francis Ford Coppola, Brian De Palma, J.J. Abrams, Tom Hanks, Cate Blanchett, Leonardo DiCaprio, Daniel Day-Lewis, Tom Cruise, Harrison Ford, Christian Bale, Liam Neeson, Ralph Fiennes…

Wild Wild Country | Netflix

Wild Wild Country de oldukça ilginizi çekecek bir belgesel. Spiritüelizmle ilginiz ya da OSHO‘nun kim olduğuna dair bir bilginiz olmasa da, herkesin konuştuğu, hatta SNL skeçlerine konu olmuş bu spiritüel diziyi izlemeliyim diye düşüneceksiniz. İlk bölümde zorlanabilirsiniz ama bir şans daha verirseniz, devamını ağzınız açık bir şekilde izleyeceksiniz. Bir spiritüel liderin peşinden giden binlerce insanın nasıl kocaman bir şehre dönüştüğünü, bu ütopyanın nasıl bir tehdit haline geldiğini gerçekten farklı ve etkileyici bir şekilde işliyor Wild Wild Country. Konuşan yönetici ve eski müritlerin anlattıkları ve arşiv görüntüleri, bazen gerçek olamayacak kadar şok edici hale geliyorlar. En İyi Belgesel Dizi dahil 5 dalda Emmy adayı olan bu Netflix dizisinin, adaylar arasında en iddialılardandı ve En İyi Belgesel Dizi ödülünü kazandı.

2019: En İyi Belgesel Filmler

Apollo 11

2019’un en iyi belgesellerinden birinin, belki de en iyisinin, Ay’a yolculuk temalı bir belgesel olması tesadüf değil. 2019, insanlığın Ay’a ayak basışının 50. yılı olarak kutlandı. Apollo 11, yani bu başarıyı gerçek kılan görev, muazzam bir kurguyla bir araya getiren arşiv görüntüleri ve ses kayıtlarından oluşan bu belgesele adını veriyor. Belgeselin yaratıcılarının tek kuralı, kullandıkları tüm görüntü ve seslerin anlık olarak, yani Apollo 11 görevi sırasında kayıt altına alınması olmuş. Yani belgeselde sonradan yapılmış hiçbir röportaj, hiçbir haber görüntüsü bulunmuyor – bu da sizi 1969’da o anı yaşayanlardan birine dönüştürüyor. Muhteşem müzikler ve kusursuz bir ses tasarımı eşliğinde…

IMDb Puanı: 8.2/10

Honeyland

2019’un dünya çapında yoğun ilgi gören, en çok takdir edilen belgesellerinden biri olan Honeyland‘i izlerken şaşırmayın, bol bol Türkçe duyacaksınız! Makedonya yapımı bu belgesel, Avrupa’nın son kadın arı avcılarından birinin, arıcılara karşı savaşını ve arıların doğal ortamını korumak için verdiği mücadeleyi anlatıyor. Balkanlar’ın doğal güzelliklerinin kendine has bir görsellikle buluştuğu Honeyland, doğanın dengesi için çok önemli olan arıları ve hayatını onlara adamış bir kadını konu alıyor.

IMDb Puanı: 8.3/10

One Child Nation

Yirminci yüzyılın sonlarında Çin’in toplumsal yapısını şekillendirmiş ve milyonlarca bebeğin ölümüne neden olmuş Tek Çocuk Yasası’nı konu alan bu belgeselin yönetmeni, yasayı delmeyi başarmış bir ailenin büyük çocuğu. Nüfus planlaması ve propagandanın iç içe geçerek hem kadınlara hem yeni doğan bebeklere zulmeden, kadınların kendi bedenleri üzerindeki söz hakkını hiçe sayan bu korkunç yasanın kadınlar, çocuklar, insanlar, Çin toplumu ve hatta dünya üzerindeki etkisini inceleyen One Child Nation, şaşırtıcı olduğu kadar bir yakın tarih dersi niteliğinde.

IMDb Puanı: 7.5/10

American Factory

Çin ve ABD ekonomileri arasındaki rekabetin dinamikleri, her şeyin tersyüz olduğu bir vakada karşımıza çıkıyor ve American Factory 2008 krizi sırasında Ohio’da kapatılan bir Amerikan fabrikasının Çinli bir milyarder tarafından satın alınmasını ve Amerikalılar için iş imkanı sağlamasını konu alıyor. Ekonomi ve endüstriye dair sıkıcı belgeseller izlemekten bıkanlar için, Netflix’ten sürükleyici ve hikaye anlatımıyla dikkat çeken bir belgesel bu.

IMDb Puanı: 7.6/10

Fyre: The Greatest Party That Never Happened | Netflix

Sosyal medyanın en büyük ve en meşhur skandallarından birine dönüşen Fyre Festival’i duymuşsunuzdur. 2017’de bir rüyayı satan fakat kabusa dönüşen bu organizasyon(suzluk) faciası, katılımcısından müşterisine, sanatçısından işçisine birçok insanın mağduriyetiyle sonuçlanmıştı. Netflix belgeseli Fyre: The Greatest Party That Never Happened, Fyre Festival’in perde arkasını, vaatlerini ve bu vaatleri neden gerçekleştiremediğini gözler önüne seren, hangi gözle izlerseniz izleyin ağzınızı açık bırakacak bir belgesel. Onu izledikten sonra, Hulu’nun Fyre Fraud belgeseline de göz atmanızı öneriyoruz.

IMDb Puanı: 7.2/10

2018: En İyi Belgesel Filmler

Free Solo

Dağcılıkla ne kadar ilgilisiniz bilmiyorum ama, ben doğa sporlarıyla ilgilenmeme rağmen free solo denilen teknikle ilgili bilgim yoktu. Özetle, hiçbir ekipman, halat ya da güvenlik önlemi olmadan, tamamen çıplak ellerle yapılan kaya tırmanışı anlamına geliyor free solo. Tam bir çılgınlık yani! Dünyada bu tekniğin en gözü kara ve en başarılı isimlerinden olan Alex Honnold, bu belgeselde yaşamı pahasına Yosemite Millî Parkı’ndaki 3000ft yükseklikteki El Capitan duvarına free solo tekniğiyle tırmanan ilk insan olmak üzere tırmanıyor. Tüm hazırlık sürecinde ve nefesinizi tutarak izleyeceğiniz tırmanış sırasında onu kameralarla takip eden ve tabii onunla birlikte tırmanmak zorunda olan film ekibi de belgeselin görünmez kahramanları…

IMDb Puanı: 8.6/10

Minding the Gap

Kaykay ve kaykay kültürü üzerine çekilmiş kurmaca ve belgesel filmler oldukça fazla sayıda… Bu yıl izlediğim Minding the Gap ise belki de bunlar arasında en kişiseli ve en duygusalı. Tıpkı birkaç yıl önce Boyhood filminde olduğu gibi, çekimleri yıllarca süren ve yönetmen ve yakın arkadaşlarının film boyunca gözlerimizin önünde büyüdüğü bu belgesel, yalnızca kaykay ve kaykayın etrafında şekillenen dostluklara dair değil. Aile içi şiddetten, ABD’deki ırkçılık sorununa kadar birçok ciddi meseleyi ve bu meselelerin yol açtığı psikolojik yaraları da belgeselin kahramanlarıyla birlikte sarmak zorunda kalıyorsunuz izlerken. Muhteşem kurgusu ve müzik kullanımıyla kaykay kültürünü çok iyi yansıtan, ama bir o kadar da derinlikli bir büyüme hikayesi Minding the Gap.

IMDb Puanı: 8.3/10

RBG

Ruth Bader Ginsburg, ABD Yüksek Mahkemesi’nin ilk kadın yargıçlarından biri olarak hukuk tarihinde çok önemli bir yere sahip olan, tüm mesleki yaşamını kadın hakları konusuna adamış bir hukuk insanı. 85 yaşındaki yargıç, özellikle Trump yönetimi altındaki günümüz atmosferinde bir süper-kahramana dönüşmüş durumda. RBG, belgesel sinema anlamında çok fazla yenilik vadetmese de öğrettikleri ve Ruth Bader Ginsburg’ün renkli kişiliğinin yansıdığı akıcılığıyla 2018’den geriye kalan, izlemeye değer belgesel filmler arasında.

IMDb Puanı: 7.6/10

Shirkers

Netflix’in bu belgeseli, bizi 1990’ların Singapur’una götürüyor. Hem 90’lar nostaljisi yaşatıyor, hem hakkında az şey bildiğimiz bu ülkeyle ilgili çok şey anlatıyor; ama en çok da bağımsız sinema ve bağımsız sinemacılar üzerine bir güzelleme bu. Tüm hayali bir film çekmek olan 3 arkadaşın, bir eğitmenin yardımıyla ülkenin ilk bağımsız filmlerinden birini çekmesini ve ne yazık ki çokça para ve zaman harcadıkları filmlerini alıp ortadan kaybolan yönetmenin ne kadar tuhaf ve psikopat bir insan olduğunu anlatıyor Shirkers.

Three Identical Strangers

1980 yılında, New York yakınlarında yaşayan 19 yaşındaki bir genç üniversite için başka bir şehre taşındığında, okulundaki herkesin onu tanıyormuş gibi selamladığını fark ediyor ve şaşırıyor. Çok geçmeden ortaya çıkan gerçekse belgeselin temelini oluşturuyor: Edward Galland, David Kellman ve Robert Shafran, doğumları sırasında ayrılmış ve hiçbir şeyden haberi olmayan üç ayrı aileye evlatlık verildiklerini 19 yaşındayken öğreniyorlar! Belgesel ilerledikçe daha yaşamlarının ilk dakikasında yaşadıkları bu travmanın onları nasıl etkilediğini, yalnız olmadıklarını ve aslında bu ayırmanın ardında çok karanlık ve organize bir durum olduğunu anlıyoruz. En az bir polisiye-gerilim kadar sürükleyici Three Identical Strangers, kaçırmamanız gerekenlerden.

2017: En İyi Belgesel Filmler

Icarus | Netflix

2017’nin en sürükleyici, en heyecan dolu belgesellerinden biriydi Icarus. Belgeselci Bryan Fogel‘in spor dünyasındaki doping belasını araştırarak çıktığı yol, bir anda tüm dünyayı sarsan Rus doping skandalıyla kesişiyor. Öyle bir kesişme ki bu, Fogel’in belgeselindeki kişisel deneyi için danışman seçtiği Rus bilim insanı, bu skandalı örtmek isteyen Rus hükümeti tarafından tehdit edilen ve suçlanan kilit tanığın ta kendisi! Hal böyle olunca, doping üzerine bir araştırmadan, polisiye denebilecek bir gerilime evriliyor Icarus. En İyi Belgesel Film dahil 3 dalda Emmy adaylığı bulunan bu Netflix belgeseli, En İyi Belgesel Oscar‘ının da sahibi olmuştu.

Jane | National Geographic

Jane Goodall ismini de, bu belgeseli de !f 2017’de öğrenmiş, Jane‘i de !f’te izlemiştim. 1960’larda hiçbir bilim eğitimi olmadan Afrika’ya gitme hayalleriyle yanıp tutuşan bir genç kadın olan Jane Goodall, bugün şempanzeler konusundaki en önemli uzman olarak kabul edilen bir bilim insanı. İşte, onun bu iki tanım arasında geçen sürede yaptıkları, Afrika’nın ormanlarındaki araştırmaları, doğayla, hayvanlarla ve bazen de insanlarla olan ilişkileri anlatılıyor bu belgeselde. Görüntülerin büyük bir kısmı National Geographic arşivinden çok yeni bir tarihte gün yüzüne çıkarılmış, müziklerse Philip Glass gibi bir dahinin imzasını taşıyor. 2017’nin en iyi belgesellerinden biri olan Jane‘in ödül sezonu boyunca 30’a yakın ödül toplamış ve En İyi Belgesel Film dahil 7 dalda Emmy adayı olmasına rağmen Oscar adayları arasına girememesi herkesi olduğu gibi bizi de şaşırttı.

Jim & Andy: The Great Beyond | Netflix

Şimdi bahsedeceğimiz belgesel, öncekiler gibi ödüller toplamış ya da Emmy adaylıklarına boğulmuş bir yapım değil, hatta sadece tek bir kategoride, En İyi Belgesel Film kategorisinde Emmy adaylığı var. Ama özellikle komedi türünü seviyorsanız ve bu türün duayenleri diyebileceğimiz iki isme dair içten, komik ve sıcak kamera arkası görüntüleri izlemenin bambaşka bir deneyim olacağı konusunda bizimle hemfikirseniz, Jim & Andy: The Great Beyond‘u  kaçırmayın. Bu Netflix belgeseli, 1999 yılında efsanevi komedyen Andy Kaufman‘ın yaşamından esinlenen Man on the Moon filminde Jim Carrey‘nin ona nasıl dönüştüğünü ve bu dev kişiliğe nasıl dönüştüğünü anlatıyor.

Netflix | IMDb Puanı:

İlginizi çekebilir: Sinemagger’dan Film Önerileri