Türkiye’de otellerde veya spalarda karşılaştığımız Fin Hamamı olarak da bilinen sauna konsepti aslında Finlandiya’da çok farklı bir kültür. Burada sauna yediden yetmişe Finlerin hayatının ve haftalık rutinlerinin önemli bir parçası desek yeridir. 5,5 milyonluk Finlandiya nüfusuna kıyasla ülkede 3 milyondan fazla sauna olması da Finlerin saunayı hayatlarında hangi noktaya koyduklarının bir göstergesi.

“Eğer sauna, içki ve katran işe yaramazsa, hastalığınız ölümünüz olur.”  -Fin atasözü

Fin Sauna Kültürü

Türkiye’de gördüğümüz otomatik sıcaklık ayarlı elektriklilerin aksine Finlandiya’daki ‘gerçek’ saunalar daha geleneksel teknolojide diyebiliriz. Fin Saunası en geleneksel haliyle, odun ateşinde ısınan taşlardan oluşan bir sauna ocağına metal kepçe dolusu su atılarak ısınıyor. Böylelikle sözüm ona bu sobaya keyfinize göre üst üste 3 veya 5 kepçe su atarak terleme sınırınızı zorlayabilirsiniz. Harlanan taşların buharında 90-100 dereceyi bulan sıcaklıkta toksinlerden arınıyorsunuz. Türk hamamlarını aratmayan bir kirden arınma yöntemi olarak kokusu da ayrı ferahlık veren kuru huş ağacı (Betula) dallarından ve yapraklarından toplanmış bir saçak (saunavihta) kullanılıyor, vücut bununla dövülüyor, kan dolaşımı hızlandırılıyor. Üstüne alınan ılık bir duş sonrası, ölü derisinden sıyrılmış bir kertenkele misali, cildi pas parlak ve pürüzsüz, saçları yumuşacık, pamuk gibi olup uyku saatinize kalan saniyeleri sayıyorsunuz. Bu arada, dehidre olmuş vücudunuzu normalden daha fazla su ile ödüllendirmeyi unutmayın.

Sauna’ya Çıplak mı Mayolu mu Girilir?

İşte genelde en merak edilen konuya geldik; Finler gerçekten saunaya çıplak mı giriyorlar? Evet, bazı umumi saunalar haricinde, Finler saunaya çıplak girmeyi tercih ediyorlar. Çıplaklık konusunda oldukça rahat olan Finler vücutlarından utanmamaları gerektiğini savunuyorlar. Spor salonlarında veya umumi saunalarda hiç tanımadıkları insanlarla, aile, arkadaş ve hatta iş arkadaşlarıyla bile saunaya çıplak girmekten çekinmiyorlar. Ben çok kez çıplak takım arkadaşlarımla saunaya girdim. Çünkü aslında sauna bir bakıma da sosyalleşme ortamıdır, insanlarla beraber yapılan bir etkinliktir. Hatta hiç tanımadığınız insanlarla saunada sus pus oturmaktansa havadan sudan konuşup muhabbet etmek daha normal bile karşılanır. Çıplaklık konusunda ise korkmayın; bu bir mecburiyet değil, isterseniz mayonuzla da girebilirsiniz. Yani tamamen kendi kişisel tercihiniz.

Olmazsa Olmaz Sıcak-Soğuk Etkisi

Kışın Fin Sauna kültürünün olmazsa olmazı ise buz içinde yüzmedir. Yanlış duymadınız, 100 derecedeki saunadan üstünde buharı tüterek çıkan çılgın Finler kendilerini buza açılmış delikten (avanto) göldeki nefes kesici buz gibi suya bırakıyorlar. Bu birkaç saniyelik (veya dakikalık) sıcak-soğuk şok etkisiyle yapılan yüzmenin vücuda dinçlik kazandırdığına, bağışıklık sistemini güçlendirdiğine inanılıyor. Bunun bir alternatifi olarak, dışarı çıkıp kendinizi karlarda da yuvarlayabilirsiniz. Ertesinde çıplak ayak tabanlarınız buzda yana yana koşarak geri döndüğünüz sauna sizi tüm ılıklığıyla tekrardan karşılıyor. Eğer herhangi bir sağlık problemi yoksa bu deneyim herkesin ölmeden önce denenecekler listesinin başköşesinde yer almalı.

Haftalık Sauna Rutini

Yerel Finler her gün her gün buz içinde yüzme ve sauna kombinasyonu yapmasalar da her hafta en az bir kere saunada arınıp yıkanmayı rutinlerine ekliyorlar. Şehirde yaşayan Fin halkı, sauna ihtiyaçlarını genelde aidatlarına ek cüzi bir miktar ödeyerek kendilerine ayrılan zaman dilimlerinde haftada bir, apartmanın bodrum veya çatı katında yer alan saunalardan karşılıyorlar. O yüzden asansörde veya merdivenlerde bornozlu, saçları ıslak birini görürseniz şaşırmayın! Bazen de daireye özel, banyolarının içinde ayrı bir oda şeklinde sauna bulunması bile oldukça yaygındır. Tabii bu lüks elektrik faturasını da beraberinde getiriyor. Şehir merkezinden uzak, göl kenarındaki klasik Fin mimarisi kırmızı ahşap müstakil evlerde veya yazlıklarda yaşayan Finler ise bu hayatta saunanın tadını yüzde yüz çıkarmayı bilen şanslı kişiler arasında.

Fin Saunası Hakkında İlginç Gerçekler

Cumartesi Demek Sauna Demek!

Fince’de cumartesi (Lauantai) kelimesi, bin sene önceki İskandinav ve Vikinglerin konuştuğu Eski Nors dilindeki laugardagr’dan gelir. Hatta bu kelime aynı zamanda modern İsveççe’de günlük kullanılan lördag halini almıştır. –dagr veya –dag eki gün demektir; laugar- veya –lör ise yıkama, yıkanma, çamaşır anlamlarını taşır. Bu yüzden Launatai, ‘yıkanma günü’ demektir. Finlandiya’da cumartesileri tüm saunaların dolu ve ayırtılmış olmasının sebebi şüphesiz, Finlerin Cumartesi’ni geleneksel sauna günü ilan etmeleri olsa gerek.

Dünya Sauna Şampiyonası

İlki 1999’da Finlandiya’nın Heinola şehrinde düzenlenen ‘kim saunada daha fazla dayanabilecek’ yarışmasıdır. Normalde Fin saunasının oluru ortalama bir 15 dakika içerde adam akıllı terleyip, üstüne soğuk göl, duş veya balkonda 5-10 dakika dinlenip bunu yaklaşık 3 kez tekrarlamaktır. Bu şampiyonada ise 110°C ile başlanıyormuş ve her 30 saniyede bir yeni bir kepçe su atılıyormuş. Rus bir yarışmacının 6. Dakikada 110 derecelik sıcaklıkta vücudunda ağır yanıkların oluşması ile beraber ölmesiyle şampiyona 2010 yılında yasaklanıyor. Merak edenler için İngilizce haberin linkini buraya bırakıyorum.

Neden Yerden 40 Metre Yükseklikte Sauna Keyfi Yapmayasınız ki?

Bir dönme dolap kabini düşünün, ama içerisi saunaya çevrilmiş. Olmaz demeyin Finler bunu bile yapmış; SkySauna. Hem de tam Helsinki’nin göbeğinde, tüm turistik kent simgelerinin ortasında. Dışarıdan bakınca normal dönme dolap kabinlerinden ayrı olarak ahşap görünümünde olan bu 4-5 kişilik sauna kabini, bir turunu ortalama 5 dakikada tamamlıyor. Meraklısına, güncel saatlik ücreti 240 €. Bugüne dek hep dışarıdan izledim, bir gün içinde döne döne terlemek nasip olur diyelim.

İşin Sırrı Sauna Şapkası.

Eğer uzun uzadıya sauna seansı yapmak istiyorsanız sauna şapkanız olmadan olmaz! Isınan hava yükselir mantığıyla saunada üst basamaklara çıkıldıkça daha sıcak olur. Bu yüzden en çok ısınan yeriniz kafanız ve kulaklarınızı aşırı ısınmadan korumak için genellikle keçe veya yünden yapılmış bu komik görünümlü şapkalar kullanılır. Soğuk suya daldırıp takınca daha verimli olduğu söyleniyor.

İşte, Fin Sauna’sı hakkında anlatılacak çok şey var. Deneyimlerimden ve araştırmalarımdan atladığım ve merak ettiğiniz noktaları yorumlara bırakabilirsiniz. Sizlere severek takip ettiğim bir Instagram profilinden, acı ama gerçek bir sauna paylaşımı ile veda ediyorum: Dışarısı 25°C: Finler havanın çok sıcak olmasından şikayet ediyor. Sauna’da 80°C de Finler: çok soğuk.

Kapak Fotoğrafı: Şiir Öner

İlginizi çekebilir: Hatun Vera Altunöz’den Finlandiya Mutfağı