Siz de evdeki zamanınızı farklı kültürlere ait yepyeni tarifler deneyerek değerlendirmekten hoşlanıyor musunuz? İrlanda mutfağı, oldukça kolay elde edebileceğiniz malzemelerle, az bilindik ve çok lezzetli tariflerle kendinizi ya da sevdiklerinizi mutlu edebileceğiniz bir mutfak. The Irish Spirit‘in mutfaktaki etkilerini merak ediyorsanız, bu yazımda biraz İrlanda mutfağı ve temel malzemelerinden bahsedeyim istedim. Hatta kendiniz denemeniz için iki de tarif ekledim!

İrlanda Mutfağı: Patates

İrlanda mutfağı ve geleneksel İrlanda yemekleri dendiğinde, aklınıza öncelikle patates gelmeli. Ülkeye ve Avrupa’ya geldiği 17. yüzyıldan itibaren patates, İrlandalılar için en önemli gıda olmuş. Hatta insanların ve hayvanların en temel besin kaynağına dönüştüğü için, 1840’larda bir bitki hastalığı nedeniyle tüm patates ekini ziyan olunca, bir milyondan fazla insanın ölümüyle, çok daha fazlasınınsa Avrupa ve Amerika’ya göçüyle sonuçlanan Patates Kıtlığı ülkenin tarihindeki en büyük trajediye dönüşmüş. Günümüzde (2017 verilerine göre) 850’ye yakın çiftlikte yıllık yaklaşık 450 bin ton patates üreten İrlanda, patates tüketiminde (kişi başı yıllık 90.11 kg) dünya birincisi. Tüm bunlar tabii ki geleneksel yemeklerde de patatesin önemli bir yeri olmasıyla sonuçlanıyor.

İrlanda mutfağı, patatese en yaygın olarak püre şeklinde yer veriyor. Fakat içine konulan farklı malzemeler, ot ve baharat çeşitlerine göre patates püresi tarifleri farklı isimler alıyor. Örneğin, yeşil soğan, tereyağ, süt, tuz ve karabiber ile hazırlanan patates püresine champ ya da eski İrlanda dilindeki adıyla brúitín deniyor. Sadece lahana katılarak yapılan patates püresi ise colcannon (cál ceannann) adını alıyor. Colcannon bir et yemeğinin yanında yenilebildiği gibi, ana yemek olarak da tüketilebiliyor. İrlanda’daki Cadılar Bayramı geleneklerinden biri de bu yemekle ilgili; colcannon içine yüzük, madalyon ya da bozuk para gibi bir ödül saklamak ve kimin tabağına geleceğini beklemek.

İrlanda’nın en sevilen patates yemeklerinden biri ise boxty (bacstaí), yani kabaca patatesli pancake ya da patatesli gözleme. Boxty, patates püresi, patates rendesi, un, yumurta ve tereyağı ile hazırlanan, oldukça basit ama doyurucu bir yemek. Bakın, ne kadar basit:

Boxty Tarifi

Malzemeler: 2 rendelenmiş çiğ patates, 1 su bardağı patates püresi, 2 yemek kaşığı un, 2 yumurta, ½ çay kaşığı tuz, 2 yemek kaşığı tuzsuz tereyağ

Hazırlanışı: 1. Patates rendesi ve patates püresini büyük bir kapta karıştırın. 2. Un, yumurta ve tuz ekleyerek karıştırmaya devam edin. 3. Tereyağını tavada eritin ve karışımı parçalara ayırarak tavada kızartın. Not: Üzerine maydanoz ve kekik serpebilirsiniz, çok yakışıyor!

İrlanda Mutfağı: Tahıllar

İrlanda mutfağı için en az patates kadar önemli bir diğer tarım ürünü ise arpa, yulaf ve buğday gibi tahıllar. Zaten İrlanda’nın viski üretimi ve bira üretimi konusunda bu kadar gelişmiş olmasının ve dünyaca ünlü lezzetler ve markalar yaratmasının ardında yatanlardan biri de bu.

Tahıl üretiminin İrlanda mutfağına yansımaları ise tahmin edebileceğiniz gibi farklı ekmek çeşitleri şekilde oluyor; ülkenin farklı bölgelerinde farklı malzeme ve teknikler kullanarak yapılan ekmekler farklı isimler alabiliyor. En yaygını ise patates ekmeği. Doğu Avrupa’da da çokça tüketilen patates ekmeğinde, buğday ununun büyük bir oranının yerini patates unu alıyor. Bu oranın sayısal değeri ise bölgeden bölgeye değişebiliyor, tabii ekmeğin tadı ve dokusu da… Patates ekmeği dışında, geleneksel olarak Güneydoğu İrlanda’da, özellikle de Waterford‘da bulabileceğiniz blaa, hamur kıvamında ufak toplar şeklinde bir beyaz ekmek türü. Genelde kahvaltı ve öğle yemeğinde tüketilen blaa, daha yumuşak, tatlı ve ağızda dağılan şekilde hazırlanırken, akşam yemeklerinde tercih edilen blaa daha kıtır ve malt tadında oluyor. Tazeliğini çok hızlı yitiren bu ekmek çeşidinin 2-3 saat içinde tüketilmesi gerekiyor. Tatlı ekmek çeşitleri arasında ise denemeniz gereken kesinlikle barmbrack (bairín breac) ya da kısaca brack. Genelde yassılaştırılmış topçuklar halinde hazırlanan bu beyaz ekmeğin hamurunun içine kuru üzüm ekleniyor. Barmbrack, İrlanda’daki bir diğer Cadılar Bayramı geleneğinde önemli rol oynuyor; fal da diyebileceğiniz bu oyunda, barmbrack hamurunun içine farklı malzemeler/objeler saklanıyor ve bunların hepsi ayrı bir anlama geliyor: Bir bezelye tanesi (o yıl evlenmeyeceksin), minik bir çubuk (mutsuz, tartışmalı bir evliliğin olacak), bir kumaş parçası (kötü şans ya da yoksulluk), bir bozuk para (iyi şans ya da zenginlik) ve bir yüzük (evlilik).

Tatlı ekmek çeşitleri arasında ise denemeniz gereken kesinlikle barmbrack (bairín breac) ya da kısaca brack. Genelde yassılaştırılmış topçuklar halinde hazırlanan bu beyaz ekmeğin hamurunun içine kuru üzüm ekleniyor. Barmbrack, İrlanda’daki bir diğer Cadılar Bayramı geleneğinde önemli rol oynuyor; fal da diyebileceğiniz bu oyunda, barmbrack hamurunun içine farklı malzemeler/objeler saklanıyor ve bunların hepsi ayrı bir anlama geliyor: Bir bezelye tanesi (o yıl evlenmeyeceksin), minik bir çubuk (mutsuz, tartışmalı bir evliliğin olacak), bir kumaş parçası (kötü şans ya da yoksulluk), bir bozuk para (iyi şans ya da zenginlik) ve bir yüzük (evlilik).

İrlanda mutfağında tatlı ekmekler olduğu gibi, ekmekle hazırlanan tatlılar da var; örneğin goody / goodie. Yüzyıllardır çocuklar için bir okul sonrası atıştırlığı ya da misafirliğe gelen çocukları mutlu eden bir ikram olarak hazırlanan bu oldukça basit tatlı, şeker ve baharatlarla sütte kaynatılmış ekmekten ibaret. Goody, günümüzde daha da kışkırtıcı olması için toz kakao ya da damla çikolata eklenerek de hazırlanabiliyor – ama ben size daha geleneksel bir goody tarifi vermek istiyorum:

Goody Tarifi

Malzemeler: 6 dilim tam tahıllı ekmek, 3 bardak süt, ¼ bardak bal, 1 çay kaşığı tarçın, tercihe göre birer tutam muskat, zencefil, yenibahar, karanfil

Hazırlanışı: 1. Tüm malzemeleri bir tencereye koyun ve süt kaynayıncaya dek ısıtın. 2. Süt kaynadıktan sonra, karışım yulaf ezmesi kıvamına gelinceye kadar karıştırarak ısıtmaya devam edin. 3. Ilık servis edin.

İrlanda Mutfağı: Et – Süt Ürünleri ve Daha Fazlası

İrlanda mutfağı tabii ki patates ve tahıldan ibaret değil. Tariflerde sıklıkla karşınıza çıkabilecekler arasında lahana, havuç ve soğan gibi kök sebzeler, elma, armut, erik, karadut, çilek, ahududu gibi bahçe ve orman meyveleri de var. İrlanda bir ada ülkesi olmasına rağmen, deniz ürünleri mutfakta kırmızı etin gerisinde kalıyor demek yanlış olmaz. Farklı bölgelerde uskumru, morina, mezgit gibi balıklar, midye, istiridye, ıstakoz ve yengeç gibi deniz ürünleri tüketilse de geleneksel birçok tarifte karşınıza kırmızı etin çıkacağını söylemeliyim. Diğer yandan hayvancılık İrlanda ve İrlanda tarihi için önemli bir yere sahip. Öyle ki, Mayo bölgesinde bulunan, Neolitik çağdan kalma Céide tarlaları, dünyada hayvanların insanlar tarafından hayvancılık amacıyla bir araya toplandığı en eski çiftlik olarak biliniyor.

İrlanda mutfağındaki et yemeklerinde dana, tavuk, kuzu, domuz, hindi ve kaz etine rastlanabiliyor, tereyağı, süt, krema ve peynir gibi süt ürünleri neredeyse tüm tariflerde kullanılıyor. Tüm dünyada İrlanda yahnisi (stobhach) olarak bilinen yahni, İrlanda mutfağı denince akla gelen ilk et yemeği. Bu yahnide kuzu eti, patates, havuç, soğan ve maydonoz kullanılıyor.

Şimdi The Irish Spirit’ten aldığınız ilhamla mutfağa girme zamanı, özellikle de patates stoğunuz yeterliyse… Kollarınızı sıvayın ve İrlanda mutfağını tadın. Bu lezzetleri pişirdikten sonra bir kadeh İrlanda viskisi ile yapacağınız eşsiz keyif de kendinize hediyeniz olsun.

Afiyet olsun!