Uzak doğunun en uç noktası olan Japonya’da, hangi şehre giderseniz gidin kültürlerine ve geleneklerine ne denli bağlı olduklarını gördüğünüzde şaşıracaksınız. Zamanın ötesinde olan Tokyo gibi bir metropolde bile, güçlü geleneklerini hissedersiniz. Japon kültürününün, günümüze kadar ulaşmış geleneklerinin en önemli ögelerinden biri olan Geyşaları biraz daha yakından tanıyalım. Tartışmasız Japonya’nın en gizemli ve en merak uyandıran kültürlerinden biri olan Geyşa kültürü hakkında birçok yanlış bilinen vardır.

Geyşanın tanımı ile başlayacak olursak, aslında Gei + sha kelimelerinin birleşimi ile oluşan, Gei’nin karşılığı sanat iken, sha ise insan anlamı gelir. Anlamı aslında sanat insanıdır. Lehçelerden dolayı farklılık gösterdiği için Tokyo’da Geyşa, Kyoto’da Geiko olarak da isimlendirilir.

Kyoto seyahatimizde Geyşa/Maiko‘ları görebilmek için 17:00 sularında Gion semtinde koşturup kalbimizin pıt pıt attığı, geyşaları daha iyi tanıyabildiğimiz bir turda öğrendiklerimizi aktaracağım. ‘Geyşa’ yaklaşık 400 seneden beri  var olan bir kavram. Kyoto seyahatimizde Gion muhitine gittiğinizde gördüğünüz her geyşa görünümlü kişi aslında geyşa olmayabilir. Gion semtinde kendiniz bir zaman yolculuğu içinde bulacaksınız, ahşaptan yapılmış kutu kutu evler, çay evleri ve restoranlarla dolu tarihi bir semt. Minimalizmin etkisini mimarlıkta da görebiliyorsunuz.

Geyşalar çok sıkı bir eğitimden geçip, geleneksel Japon sanatlarına hakim olan ve kendini sürekli geliştiren, attığı her adıma dikkat eden ve oldukça bakımlı, kısacası yürüyen bir sanat eseri olmak durumunda.

Altı Soruda Geyşa Kültürü

Nasıl Geyşa Olunur?

1945’den önce ancak iki koşulla geyşa olunabiliyordu. İlk opsiyonda, çok küçük yaşlarda, genelde 10 yaşından önce, kız çocuğu aileleri, kızlarını geyşa evlerine satarlardı ve kızlar ömrünün sonuna kadar bu evde kalırdı. İkinci opsiyon ise kızlarının geyşa evlerine girme hakkını elde etmesiydi.

Dipnot olarak da şunu belirtmek lazım, 1945’den önce deme nedenim, Japonya 2.Dünya savaşında yenildikten sonra geyşa sanatı Amerikalı askerler tarafından suiistimal edildiği için bambaşka bir noktaya gitti. Sonrasında Japonya kendini toparladıktan sonra, bu kavram geleneklerinde olduğu gibi tekrardan yaşatılmaya devam edildi.

Geyşalığın ilk Aşaması: Shikomi

Konumuza geri dönecek olursak geyşa evine ilk adımını atan kız çocuğunun ilk olarak hizmetçi vasfında yani Shikomi olarak itaat kavramını benimsemesi sağlanır. Shikomi’ler geyşa okulunda sanat eğitimine, farklı Japon enstrümanlarını çalabilme ve dans yetkinliklerini öğrenebilmek için giderler. Bir sonraki aşamaya geçebilmek için bu okuldaki sınavları geçebilmeleri gerekir. Genelde bu Shikomi aşaması 4 sene sürer.

İkinci Aşama: Minarai

Minarai kelimesinin anlamı, izleyerek öğrenme olup, sınavı başarıyla geçen kızlar Minarai sıfatını alınır, etkinliklerde kendilerini nasıl geliştirebilecekleri üzerine yoğun bir çalışma temposuna girerler. Bu süreçte kendisine muhakkak mentor olacak bir Geyşa bulup onun himayesi altına girerler. Minarai’ler, misafirleri ile nasıl ilgileneceğini gözlemlerler. Himayesi altında girdiği geyşa ile beraber etkinliklere katılırlar, asla tek gitmezler.

Üçünçü Aşama: Maiko

Minarai aşamasını başarı ile tamamlayanlar Maiko aşamasında geçerler. Geleneksel bir törenle beraber Maiko’lar artık çay partisi eğlencelerinde müşterileri ile beraber zaman geçirebilirler. İlk senelerinde etkinliklerinde kendilerinden daha kıdemlı olan bir Geiko ile beraber etkinliklere katılırlar.

Maiko’lar okiyalarda yaşamak zorundadırlar. Bir maiko’nun eğitimi herşey dahil 500 bin dolara kadar çıkabilir. Maiko’lar geyşaların yarısı kadar ücret alırlar. Bu aşama bir ömür boyu da sürebilir 4-5 sene de sürebilir. Son aşama olan geyşalığa ulaşana kadar da eğitim hayatlarına devam ederler.    

Geyşa’lar Nasıl Ayırt Edilir ?

Yakalarının renginden ayırt etmeniz mümkün olup; Maiko’ların kimono yakalarının rengi kırmızıyken, geyşalarınki ise beyazdır.

• Maiko’lar kırmızı rujunu sadece alt dudağına sürerken, Geyşalar hem alt hem de üst dudağına kırmızı ruj sürerler.
• Maiko’lar allık kullanırken, Geyşalar allık kullanmaz.
• Maiko’lar çok renkli kimonolar tercih ederken, Geyşalar az ve tek renkli kimono tercih ederler.
• Maiko’lar 10-15 cm yükseklikteki okobo adı verilen sandaletler giyerken, Geyşalar zori adı verilen az topuklu sandaletleri tercih ederler.
• Maiko’nun saç tasarımı sırasında kırmızı firkete ile beraber çiçekli bir aksesuar takıp Wareshinobu tasarımını tercih ederken, Geyşalar daha sade saç tasarımı ve Katsura dedikleri siyah bir toka ile tutturulmuş saçı tercih ediyor.

Neden Yüzlerine Beyaz Makyaj Yapıyorlar?

Yüzlerine sürdükleri beyaz pudra aslında geleneksel Japon tiyatrosu olan Noh’dan gelmiş olup, tüm yüze ve boynuna uygulanır. 400 sene önce mum ışığında yaşandığından dolayı güzelliklerini ön plana çıkarabilmek için , porselen makyajı uygularlar.

Geyşalara Nasıl Ulaşabilirim?

Geyşa ile irtibata geçmek istiyorsanız o zaman bir Okiya’ya (Geyşa ve Maiko’ların kaldığı tesis) ulaşmanız gerekiyor. Okiya ile iletişime geçebilmek için de orayla bağlantısı olan birini bulmalısınız. Vakit geçirmek istediğiniz Geyşa/Maiko’yu yüz yüze seçme şansınız yoktur. Ayrıca Geyşa/Maiko’ların teknolojik alet taşımaları yasak olduğu için birebir kontakt kurmanız mümkün değil.

Okiya’ların da girişinde Maiko/Geyşaların isimleri yazmaktadır, kendi isimleri ifşa etmezler, takma adlarını kullanırlar. Ne kadar zaman geçirdiğinizi de saatle değil, tütsü ile ölçerler. Bir tütsünün tam olarak yanması 1 saat sürerken, bu birimlere göre sonrasında bir ödeme yaparsınız.

Gion Semtinde Geyşa/Maiko Gördüm Ne Yapacağım?

Öncelikle eğer gerçek bir Geyşa/Maiko ile karşılaştıysanız çok şanslısınız! Kesinlikle onları rahatsız etmeden ve çok yaklaşmadan gözlemlemeniz gerekiyor. Fotoğraflamak isterseniz de kesinlikle çaktırmadan ve aradaki sosyal mesafeyi koruyarak fotoğraflamanız gerekiyor. Bu yüzden Maiko/geyşa gördüğünüzü düşünürseniz kesinlikle koştur koştur yanına gitmeyin.

Günümüzde Geyşa Kaldı mı?

Günümüzde geyşaların sayısı oldukça azalmış olup, 100 Maiko ve 100 geyşanın olduğu tahmin edilmekte. Geyşa artık çağımızda Maiko seviyesine kadar gelip sonrasında 4-5 senelik zorunlu eğitimini tamamladıktan sonra ya evlilik yolunu seçebilir ya da bir kariyer tercihinde bulunabilirler. Ayrıca eğitim zorunluluğundan ötürü de 14-15 yaşından önce geyşa okuluna girebilmek mümkün değildir.    

Kapak Fotoğrafı: Pelin Zorlu

İlginizi çekebilir: Sine Magger’dan Miyazaki Filmleri