Birkaç ay önce izlediğim bir TED-Ed videosundan ilham alarak konuyu biraz daha araştırıp sizlerle paylaşmak istedim. Paylaşmaya Değer Dersler (Lessons Worth Sharing) sloganı ile eğitim amaçlı videoların paylaşıldığı bir platform olan TED-Ed Youtube kanalında ilgi çekici konular animasyonlarla yalın bir şekilde aktarılıyor. Abone değilseniz kanala göz atmanız ve yazıma ilham olan videoyu izlemeniz için videoyu aşağıya bırakıyorum. Bugünkü konumuz karton ve bez çantalar.

Bazı şirketlerin çevre politikalarını samimi bulmama karşılık büyük çoğunluğunun yalnızca çevre dostu marka intibası yaratmak adına belli bir kitleyi hedef aldığı pazarlama çalışmasından ibaret olduğunu düşünüyorum. Hitap ettikleri kitle de bu konuyu bir trend haline getiriyor ve sözde çevreci davranışlarla bir imaj yaratıyorlar. Konunun bu kısmını bir kenara bırakıp hangi tür poşet kullanmanın daha çevreci bir yaklaşım olabileceği konusuna odaklanalım.

Kimimiz eskiden gelen alışkanlıklarımızı sürdürerek, kimimiz de poşetlerin ücretli olduğu dönemde maddi motivasyonlarla ve sonradan gelen bir çevre farkındalığıyla plastik poşet kullanımından kaçınmaya başladık. Karton ve bez çantalar kullanmaya başladık. Bazı markalar plastik poşetlerini karton çantaya dönüştürdü ve bundan ücret talep etmedi. Çevreci olduklarının kanıtıydı gözümüzde. Peki işin aslı gerçekten öyle mi? Gelin bu materyalleri karbon ayak izi, yeniden kullanım ve geri dönüşüm potansiyeli açısından kıyaslayalım.

Plastik poşet petrolden elde edilen yüksek yoğunlu polietilenden yapılıyor. Bir plastik poşetin üretim sürecinde yaklaşık 1,6 kg karbondioksit salınımı gerçekleşiyor. Ham maddesi odun olan bir karton çantanın 5,5 kg, pamuktan üretilen bez çantanın ise 272 kg karbondioksit salınımı gerçekleştirdiği hesaplanmış.

Çevresel etkisini ölçmek için yalnızca karbon ayak izine bakmak yetersiz kalıyor. Kullanım başına düşen karbon emisyonunu değerlendirmek kıyaslama için daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Bir plastik poşetin tek seferlik kullanımı, karton çantanın 3, bez çantanın 131 kez kullanımına karbon ayak izi bakımından eş değer olduğu hesaplanmış (Hesaplamanın tutmadığını düşünebilirsiniz, sayıları doğrudan videodan aldım. Belki hesaplamada daha farklı değişkenler de işin içine girmiş olabilir ama basite indirgenmiş hali bu şekilde.)

Şimdi plastik poşetlerin tek kullanımlık olduğunu – araştırmalara göre plastik poşetlerin %40’ı çöp atmak için bile olsa en az bir kere daha kullanılıyormuş – varsaydığımız bir senaryoyu düşünelim. Bir bez çantanın en az 131 kere kullanılması olası ama karton çantalar en az 3 kere kullanmak için fazla dayanıksız, kolayca yırtılabilir. 

Kıyaslamadaki bir diğer kriterse geri dönüştürülebilirlik. Diğerlerine nispeten kağıdın geri dönüşümü daha kolay. Yaşadığınız yerdeki geri dönüşüm altyapısını düşünerek bu kriteri değerlendirebilirsiniz. Bez çantanın geri dönüşümü çok daha zor.

Ömrünü tamamlayınca hepsi muhtemelen çöpteki yerini alacak. Buradaki son kriterimiz ise doğada bozulabilirlik. Plastiğin doğada yok olması yıllar sürerken kağıt birkaç ay içinde toprağa karışıyor. Videonun sonunda polyester, vinil ve sert plastikten yapılmış, karbon ayak izi düşük ve uzun süre kullanılabilir bir çanta önerilmiş. Yaşam tarzımızı ve alışkanlıklarımızı gözden geçirip bu gerçekleri de göz önünde bulundurarak bize uygun çevre dostu en iyi seçeneği kendimiz belirleyebiliriz.

Kapak Fotoğrafı: Pexels.com/@cottonbro

İlginizi çekebilir: Dilay Akıncı’dan Yok Oluşa Bir Plastik de Sizden Mi?