Korselerden bugün kullandığımız modern sütyen tasarımına geçiş 1900’lü yılların başında gerçekleşti. Peki bu tasarımın bir kadın tarafından yapıldığını ve popülerleşmesinin bir nedeninin I. Dünya Savaşı döneminde ortaya çıkan metal ihtiyacı olduğunu biliyor muydunuz? Yanıtınız hayırsa modern sütyenin mucidi Mary Phelps Jacob ile tanışın.

1891’de New York’ta doğan Mary Phelps Jacob üst sınıf bir ailede dünyaya gözlerini açtı. Kendi tabiriyle ”sadece güzel kokuların var olduğu” bir yerde büyüdü. Genç bir kadın olduğunda, zamanının çoğunu ihtişamlı balolarda, şehrin aristokrat çevrelerinin diğer üyeleriyle sosyalleşerek geçirdi. Bu yaşam tarzı, kişinin sıkı bir korseye kapatılmasını gerektiriyordu. Kullandıkları korselerin yapısını oluşturan balina kemikleri vücudu öylesine sarar, sıkardı ki giyenin kaburgalarına ve böbreklerine baskı yaparak nefes almasını engellerdi. Hatta korse kullanımından bayılanlar bile olurdu.

Jacob, ayrıcalıklı bir sosyete olmasının ötesinde müthiş de bir kadın hakları savunucusuydu. 1910’da henüz 19 yaşındayken bir sosyete davetine katılmaya hazırlanıyordu. Gece için cesur bir elbise seçimi yapmıştı ancak elbisesi korse için elverişli değildi. O dönemde korse giymeden çıkması mümkün olmadığı için hemen bir alternatif arayışına geçti.  Hizmetçilerinden birinden, iki ipek mendil, bir pembe kurdele ve bir bant getirmesini istedi; bunları kullanarak derin göğüs dekoltesinden gözükmeyecek, dans ederken de rahat etmesini sağlayacak göğüsleri destekleyen, iki ayrı kuptan oluşan ve omuzdan askılı bir tasarım yaptı. İlk anda çığır açan bir yeniliğe yol açtığının farkında bile değildi. Tek istediği elbiseyi giymek, daha rahat dans edebilmek ve tekrardan nefes alabilmekti.

Mary gittiği baloda hem dans edişiyle hem de taşıdığı elbiseyle dikkatleri üzerine çekti. Önceleri dostları ve akrabaları onlar için de bir şeyler tasarlamasını istediler. Kısa süre içerisinde bu buluşu partilerde etrafındaki sofistike hanımlar tarafından fark edildi. Hatta para teklif edenler bile oldu. O zamanlar için büyük bir meblağ olan bir dolar değerinde teklifler gelmeye başladıkça, Jacob ürünün potansiyelini fark etti ve 3 Kasım 1914’te ”Backless Brassiere (Sırtsız Sütyen)” patentini aldı. O döneme kadar pek çok iç çamaşır modeli tasarlandı ancak bu şekilde bir tasarımla patent alan ilk isim Mary oldu. 1914 yılından itibaren sütyen ciddi boyutlarda ticari kazanç sağlayan bir ürün haline geldi. 

Dipnot 1: İngilizce brassiere kelimesi Fransızca’daki brassière kelimesinden gelmektedir; kelime ”üst kol” anlamına gelir.

Dipnot 2: Türkçe’deki sütyen kelimesi ise Fransızca’da destek anlamına gelen soutien (soutien-gorge: göğüs desteği/sütyen olarak kullanılır) kelimesinden gelir. Sutyen/sütyen üzerine tartışmalar sürse de Türk diline yatkınlığı nedeniyle konuşma dilinde sütyen daha çok kullanılır.

Mary’nin tasarımı modern sütyen, I. Dünya Savaşı döneminde Amerika Birleşik Devletleri Savaş Bakanlığı’nın silah yapımında korselerdeki metale ihtiyaç duyduğu için kadınlara korse giymeyi bırakmaları üzerine çağrıda bulunmasıyla daha da popülerlik kazandı. Milyonlarca Amerikalı kadın bu talebe uyarak korselerini sütyenle değiştirdi. Korse kullanımın sonu da bu şekilde geldi. Zamanın tanıklarına göre bu geçişle 28.000 tona kadar -iki zırhlı inşa edecek kadar- metal tasarrufu yapıldı. 

Jacob sütyen üretim hattı ve işletmesi için Caresse Crosby takma adını kullandı. Ancak bu işi ticari boyutuyla yönetmek onun için pek de eğlenceli değildi. Yazarlık ve kadın hakları çalışmalarına daha çok odaklanabilmek adına sütyen patentini Connecticut, Bridgeport’daki Warner Brothers Korse Şirketi’ne 1.500 dolara sattı. Sadece ilk 30 yılda sütyen patenti şirkete 15 milyon dolar kazandırdı.

20. yüzyıl başında attığı adımla modern kadının hayatını sonsuza dek değiştiren Jacob, 79 yıllık çalkantılı hayatına 3 evlilik sığdırdı. Evlilikleriyle gelen soy isim değişiklikleri ve kendine koyduğu takma adlarıyla; onu Mary Phelps Jacob,Polly Jacob, Polly Peabody, Caresse Crosby olarak tanımanız mümkün. Kendisi 24 Ocak 1970’de Roma’da vefat etti. Renkli hayatı hakkında daha fazla öğrenmek için The Passionate Years adlı anı kitabını okuyabilirsiniz.

Kapak Fotoğrafı: Youtube

İlginizi çekebilir: Chic Magger’dan Modada Feminizm Etkisi