Dünya’nın deniz biyolojik çeşitliliğinin dörtte birine ev sahipliği yapan mercan resiflerinin, araştırmalara göre 2050 yılına kadar neredeyse tamamının yok olacağına dair tahminlerin öne sürüldüğünü biliyor muydunuz? Hatta biraz daha yakın bir tarihe bakmak gerekirse, Dünya Kaynakları Enstitüsü 2030’da okyanusların ısınması ve asiditenin artması bütün resiflerin yüzde 90’ını tehdit edeceğini söylüyor. Kısacası, önümüzdeki 20 yıl içinde mercan resiflerinin büyük oranda azalması bekleniyor. Bu üzücü istatistikler sonucunda sanatçılar da el ele vererek farkındalık oluşturmaya bizi davet ediyor. Gelin, bu eserleri beraber inceleyelim.

Mercan Resifleri ve Sanat: Farkındalık Yaratan Eserler

Kitlesel Yok Oluş Hikayesi

İnsanların denizlerdeki hayat üzerindeki etkisinin izlerini süren bir araştırmaya göre, okyanusların sadece yüzde 13’lük bir kısmı hasar görmemiş durumda. Şu anda insanların saldığı karbonun dörtte birinden fazlası okyanuslar tarafından emiliyor. Bütün bu karbondioksit emiliminin sonucunda “okyanusların asitlenmesi” denen şey ortaya çıkıyor. Yine yapılan bir araştırmaya göre tek başına okyanusların asitlenmesi bile ısınmaya 0,25 ila 0,50 derecede katkıda bulunabiliyor. Bizler çoğu zaman iklim krizini kafamızda sadece buzulların erimesi, artan sıcaklıklar, sel baskınları gibi kodlasak da durum maalesef ki sandığımızdan çok daha ciddi. Daha geniş perspektiften bakmak gerekirse kaybolan canlı türleri, salgın hastalıklar, gıda üretiminde düşüş, kıtlık, hava kirliliği, ormansızlaşma, ekonomik gerileme ve dahası bizleri bir zincir gibi bekliyor olacak. İnsan yaşamı bir yana, denizdeki canlı türleri ve ekosistemdeki canlıların yaşamı da oldukça tehlike altında. David Wallace-Wells, bu duruma  bir “kitlesel yok oluş hikayesi” diyor. Sanırsam pek de haksız sayılmaz…

Okyanusların ısınması ve asitlenmesinin yanı sıra plastik kirliliği ve insan atıkları nedeniyle dünyadaki mercan resiflerinin artan sayıda tehditle karşı karşıya olduğu elbette ki bir sır değil. Bu oldukça kötü bir haber çünkü resifler denizlerdeki bütün hayatın yüzde 25’ini destekliyor. Ayrıca yarım milyar insana gıda ve gelir sağlıyor. Bunun yanı sıra fırtınalarda deniz kabardığında suların taşmasına karşı bir koruma oluşturuyor. Bir de zooksanteller var tabii. Bunlar, resiflerin besin kaynağı olarak biliniyor. Okyanus suları ısındıkça, resiflerde bulunan fotosentez sayesinde mercanların enerji ihtiyacının yüzde 90’ını karşılayan bu zooksanteller kaybolmaya başlıyor ve bu şekilde mercan resiflerinin büyük ölümleri gerçekleşmiş oluyor… Bunlara da “Kitlesel beyazlama olayları/Mercan Beyazlaması” deniyormuş. “Yaşanmaz Bir Dünya” kitabında geçen ifadeyle söylemek gerekirse: “Zooksanteller ölünce, bütün sistem kuşatma altındaki bir kent gibi açlıktan ölür.” Bir yandan, bilim insanları ve diğer uzmanlar mercan resifleriyle ilgili korkunç sonuçlara karşı bizi uyarırken, bize eserleriyle ilham veren sanatçılar da bu korkunç uyarıları geniş kitlelere hitap ederek yeniden yorumlamaya ve farkındalık yaratmaya çalışıyorlar.

Sanatçılardan Farkındalık Yaratan Eserler

Vanessa Barragão

Sanatçı Vanessa Barragão ise farkındalık yaratmaya çalışan sanatçılardan biri. 2019’da ‘Coral Garden’ adlı eseriyle dünyanın tehdit altındaki mercan resiflerinden esinlenen ve dönüştürülmüş malzemelerden yapılmış el yapımı olan aşağıda göreceğiniz enstalasyonu yarattı. Bu eser aynı zamanda tekstil endüstrisinden kaynaklanan kirliliğin mercanlar üzerindeki etkisini vurgulamak amacıyla, Portekiz’deki bir halı fabrikasından atılmış kilim parçalarından yapılmış.

Bu çalışmayı yaratırken Barragão, tekstil endüstrisinde atık azaltma ve ileri dönüşüm ihtiyacını vurgulamanın yanı sıra nakış, keçeleme ve tığ işi gibi geleneksel teknikleri kullanmış. Sanatının amacını anlatmak amacıyla bir röportajında şöyle diyor; “Bu canlı ve karmaşık doğal organizmalar, hayatta kalmak için birbirlerine bağımlı olan deniz türlerinin muazzam bir habitatının kalbidir. Bu sütun olmadan, deniz yaşamının büyük bir kısmı yok olmaya yaklaşabilir ve bu da nihayetinde bizi ve diğer birçok canlı türünü etkileyecektir.”

Courtney Mattison

Courtney Mattison da değişen denizlerimizi yansıtmak için büyük ölçekli boyutlarda mercan resiflerini andıran seramik enstalasyonlar yapıyor. Tabii ki bunu yaparken hem Mercan resiflerinin güzelliğin vurgulamak amacıyla renklerini ve karşılaştıkları tehditleri vurgulamak için de ağartma-mercan beyazlamasını da göstermeyi unutmamış. 

Courtney Mattison kendisini bir okyanus savunucusu olarak adlandırıyor ve büyük seramik enstalasyonları okyanusumuzun ekolojik sisteminin yüce ama kırılgan güzelliklerinden ilham alıyor. Bu çarpıcı estetik anlayışı gezegenin güzelliğini koruma fikri ile birleşince ortaya çıkan sonuçlar gerçekten muhteşem. Sanatçı bu konu hakkında eserlerinin ekosistemdeki güzellikleri takdir etmemiz için yarayabilirse, çevremizdeki güzellikleri daha fazla korumak için daha içten davranabileceğimizi öne sürüyor.

Aude Bourgine

Sanatçı Aude Bourgine de “Poumons des océans” adını verdiği sanat eseriyle mercan resiflerinin görünüşüne dair vurgu yapıyor. Aude Bourgine, deniz bitkilerinin kırılganlığını vurgulayan çan kavanozlarındaki multimedya mercan heykellerini renkli nakış ve boncuk ve payetler gibi ışıltılı süslemelerle güzel bir şekilde işliyor.

Bourgine’in yumuşak, dokunsal çalışmaları, şimdi sık sık gördüğümüz ölü, ağartılmış mercanlara kıyasla, bize sağlıklı mercanların neye benzediğini hatırlatmak için canlı renklerde yapılmış. Bourgine yaklaşımının daha ciddi yanını şöyle açıklıyor: “Her birimizi ilgilendiren bu evrensel davayı dikkate almalıyız.”

Colleen Flanigan

Heykeltıraş  Colleen Flanigan da deniz yaşamını korumak için fantastik sanal gerçeklik dünyaları yaratıyor. Sosyo-ekolojik konuları sanatına yansıtan Flanigan, sanal gerçekliği kullanarak yeni mercan resifleri tasarlıyor. “Sanat, değişim için bir katalizördür“ diyen sanatçı, çalışmalarının okyanus hakkında düşünmeyen insanlara yardımcı olabileceğini ve böylece herkesin sürdürülebilir bir geleceği yeniden inşa etmek için kendi içinde içgörü oluşturabileceğini söylüyor. Sanat eserleriyle bizi sorgulatan Colleen Flanigan’ın TED konuşmasını aşağıdan izleyebilirsiniz.

Kapak Fotoğrafı: Earthday.org

İlginizi çekebilir: Dilay Akıncı’dan Çevre Belgeselleri