Moda denildiğinde herkesin zihninde farklı bir anı canlanır. Hepimizin yolu bir şekilde Moda sokaklarından geçmiştir. Kimisinin de bir ömrü bu semtte geçmiştir. Son yıllarda, semtin daha çok sevilmesini, her köşe başına bir mekan açılmasını şaşırarak izler Modalılar. Moda’nın değişimi hız kesmeden sürerken, bazı yerler de halen aynıdır. Parkları, Levanten köşkleri, içe kapalı kilise avlularıyla Moda’nın ruhundaki biraz sayfiye, biraz şehir havası hiç değişmez. Deniz hamamları zamanla yüzme kulüplerine, en güzel manzaralar çay bahçelerine evrilirken, bazı köşeler zamana direnmiş, bugüne kadar sürdürmüştür yaşamlarını şehrin hafızasında. Haldun Taner, Mühürdar’dan izler karşı kıyılardaki tarihi yarımadayı ve yelkenlerin beyaz bir martı gibi sıralandığı denizi. Yeşille bağı hiç kopmamış semtin sokaklarında Cemal Süreya fısıldar kulağımıza “hayatın kısa olduğunu, kuşların uçtuğunu.”

Semtin isminin geldiği yer de tartışmalıdır; kimi belgelerde bir kilise adından esinlenilmiştir yazar, kimi belgelerde Avrupa modasını benimseyip semte getirmiş olan Levantenlerden kaynaklıdır denilir. Her şekilde nezih bir İstanbulludur Modalı. Pantolonundaki ütü izleri bozulmasın diye itinayla oturur tramvay koltuklarına, yağan yağmura aldırmadan yavaş adımlarla ilerler Süreya Operası’na, sahilinde gezinirken şapkasını çıkarıp selam verir komşusuna. Kolunun altından kitabı, ceket cebinden gözlüğü eksik olmaz.

Yarım kalmış hikâyeleri tamamlayan yazar ve şairlerin isimleri anılır Moda’da. Nâzım Hikmet’in, Cemal Süreya’nın, Melih Cevdet’in, Mario Levi’nin ve Buket Uzuner’in hayatlarında iz bırakmıştır bu semt. Şimdi, o izlerin peşinde, vapur düdüğü ve tramvay sesleri arasından geçip giderek ilerliyoruz Moda sokaklarında.

Gözüme Çarpanlar

• Neşe Sokağı: Moda Caddesi’nin yanı başındaki bu dar sokak, semtin en eski cumbalı ahşap evlerine sahip. Kimisi yenilenmiş, kimisi viran bir halde. Bu evlerin ortasında göze çarpan büyük sarı yapı bina, 1910’da Kadıköy Rum İlkokulu’nun kız öğrencileri için yapılmış. 1946’dan bu yana ise Moda Kültür Cemiyeti’ne ev sahipliği yapıyor.

• Cemal Süreya Sokak: Neşe Sokağı’nın çok yakınındaki Cemal Süreya Sokak, şairin yaşam sürdüğü apartmana sahip. No:27’deki Başak Apartmanı’nda yaşamış şair. Evinin önündeki zemineyse en kısa şiiri olarak geçen “Hayat kısa, kuşlar uçuyor” yazılmış.

• Mühürdar’da Haldun Taner: Mühürdar Caddesinin ucunda semte ismini kalın harflerle yazdırmış olan tiyatro yazarı ve gazeteci Haldun Taner’e selam veriyoruz. Çünkü tam bu noktada, kendisinin anıtı yer alıyor; arkasındaki yeşil ve mavi fonuyla. Bu anıtın yanından yürüyüp, tekrar ara sokaklara sapıyoruz.

Not: Haldun Taner’i tanımayan yeni kuşaklara onu anlatırken iki eserine vurgu yapmak gerek. Epik tiyatro eseri Keşanlı Ali Destanı ve Devekuşu Kabare. Haldun Taner, hayatının büyük bir bölümünü Kadıköy’de geçirmiş. Haldun Taner Sahnesi de yine bu semtte yer alıyor. Kapılarını kapasa da restore geçirdikten sonra sanat merkezi olarak açılması bekleniyor. Haldun Taner Müze Evi ise Fenerbahçe’de ziyaret edilebilir. Yazara ait eşyalar yanında binanın kendisi de görülmeye değer nitelikte.

• Pappa’nın Sarıca Apartmanı: Ruşen Ağa Sokak 18/A’daki Sarıca Apartmanı, Rum mimar Constantine P. Pappa’nın semte bıraktığı en özel mimari eserlerinden biri. Saray doktorlarından Sarıcazade Arif Paşa’nın yönlendirmesiyle yapılmış. Apartmanın her yanından ayrı bir detay göze çarpıyor ve içine girene kadar bu denli büyük olduğunu anlamak pek mümkün olmuyor. Arif Paşa, 1900’lerin başlarında, bu apartmanı ailesinin yaşayacağı ve kalan daireleri de semtin levantenlerine kiralayacağı şekilde yaptırmış. En üst katında çamaşırhanesi bile var. En alt katında yer alan yufkacı ise mahallelilerden aldığım bilgiye göre en sevilen esnaflardanmış.

• Eglise De L’assomption Kilisesi: Moda Caddesi’ni dik kesen sokaklardan Cem Sokak’a sapınca karşımıza çıkar. 1860’da yapılmış kilisenin avlusunda rahibelerin yaşaması için alanlar ayrılmış. Kilisenin hemen karşısındaki köşk ise ilk Türk karikatüristlerden olan Cemil Cem’e ait. Kendisi 1937’de bu köşkü satın alarak bir süre burada yaşamış. Bugünse ailesine ait.

• Barış Manço Evi ve Müzesi: Barış Manço’nun ailesiyle birlikte yaşadığı evin geçmişi Moda’ya dair de birçok şeyi özetliyor. 20.Yüzyıl’da semtte yaşayan Gayrimüslim kesim arasında başı çeken İngiliz ailelermiş. Mr. Dowson da o İngilizlerden biri. Kendisi, bu sokakta kendi ve oğlu için iki köşk yaptırmış fakat diğeri yıkılmış. Ayakta kalan köşkü ise 1984’te Barış Manço satın almış. Sanatçının vefatından sonra müze olarak açılan köşk, bugün halen ziyarete açık.

Not: Müzeyi gezmeden önce açık olup olmadığını arayarak kontrol edin. Ayrıca, gitmeden önce Doğukan Manço’nun Youtube’da derlediği ev ile ilgili anılarının anlatıldığı videolarını muhakkak izleyin. Yusuf Kamil Paşa Sk. No:5.

• All Saints Moda Kilisesi: Barış Manço’nun evinin tam karşısında yer alan kilise küçük yapısı ve  İstanbul’da görmeye alışık olmadığımız mimarisiyle dikkat çekiyor. Gotik detaylarının yalnızca bir yerden; Galata’daki Kırım Kilisesi’nden tanıdık geldiği kilise, 1878’te Moda’da yaşayan İngiliz tüccar Sir James William Whittal’in desteği ile Kırım Kilisesi’nin de mimarı olan G.E Street’e yaptırılmış.

Not: Kilisede bazı dönemler sanat etkinlikleri ve konserler düzenleniyor.

• Kadıköy Lisesi – Mahmut Muhtar Paşa Köşkü: Hacı İzzet Sokak No:7’deki Mahmut Muhtar Paşa Köşkü olarak anılan tarihi yapı, 1897’de Mısır Hıdivi İsmail Paşa’nın kızının eşinden dolayı bu ismi alıyor. Yapımı ise 1886’da James Baker isimli bir İngiliz tarafından gerçekleşmiş. Mahmut Paşa ve ailesinden sonra köşk, 1950’lerde Kadıköy Kız Lisesi olarak kullanılmış. Sonradan Kadıköy Lisesi’ne dönüştürülse de eğitim kurumu olmayı bıraktığı günden bu yana terk edilmiş olarak duruyor.

Not: Sabancı Müzesi’nin bahçesinde gördüğümüz at heykeli ilk olarak bu köşkün bahçesine yerleştirilmiş.

• Sarıca Paşa Köşkü: Şüphesiz Moda Caddesi’nin en göz alıcı yapısı bu köşk. Yapımı, ismi üst satırlarda da adı geçen C.P. Pappa’ya ait olan köşk 5 katlı olarak, yontma taştan yapılmış.  İstanbul’un işgali sırasında İngilizler’in karargâhı olarak kullanılmış, sonra da mülkiyeti Sarıca ailesine geçmiş. Günümüzdeyse bu köşkte Sarıca ailesinden gelen, piyanist Ayşegül Sarıca yaşıyor.

• Küçük Moda Parkı: Semtin yeşil ile olan bağını sokak bitimlerinde hissediyoruz. Denize varmadan önce karşımıza çıkan nefes noktalarından biri de bu küçük park. Sabah yürüyüşe çıkanları veya hemen ötedeki tenis kortuna koşar adımlarla ilerleyen Modalıları bu parkta görmek mümkün.

• Antipa Köşkü / Ferit Tek Evi: Moda’yı gezerken birçoğumuzun gözüne takılan C.P Pappa yapıları arasından benim en sevdiğime geldi sıra! Nene Hatun Sokak No:14’te yer alan, 1900’lerin başında, doktor Andrea Antipa’nın mimar Pappa’ya yaptırdığı, bahçesi insana huzur veren bir köşkün önündeyiz. Sokağa da ismini veren siyasetçi Ferit Tek ve eşi Müfide, 1950’lerde bu köşkte yaşamış. 1992’de yangından etkilenerek harap olan köşk, 2010’da restorasyondan geçerek bugünkü görünümüne kavuşmuş.

• Fredericilerin Evi – Sarı Köşk: Üstteki köşkün çok yakınında, Fazıl Paşa Sokak No:14’te yer alan bu sarı köşk, yine aynı mimara; Constantine P. Pappa’ya ait. 20.Yüzyıl’da Moda denilince akla ilk gelen ailelerden biri olan, aristokrat Tubini ailesinin bir üyesi Anet Tubini’ye ait olan ev, hayatını birleştirdiği İtalyan tüccar Fransuva Frederici’den alıyor ismini.

Not: Tubini ailesi, 19.Yüzyıl’da ticaretle uğraşan, Siroz Adası’ndan Kadıköy’e göçmüş Latin kökenli bir aile. O dönem, aile babası Bernard Tubini Galata’da bankerlik yapıyormuş. Mühürdar Caddesi çevresinde malikane ve köşkler yaptırıp, sonradan başka ailelerin de bu semte taşınmasını sağlamışlar. Hatta rivayetlere göre, bu ailenin semti meşhur etmesiyle ve bağlık bahçelerin imara açılmasıyla beraber “Avrupa modasını” yansıtan hayat tarzlarıyla “moda” olmaya başlayan semt, “Moda” ismini almış.

• Moda Deniz Kulübü: Modalılar için en önemli yerlerden biri de Moda Deniz Kulübü. Eskiden Moda’nın deniz hamamlarından biri, bu kulübün olduğu yerdeymiş. Yani, insanların yüzme kültürüyle ilk tanıştığı, etrafı çevrili “hamam” ismi verilen alanlardan söz ediyorum. 1934’te, Moda koyunu gezen ve beğenen Atatürk’ten aldığı tavsiyeler üzerine Celal Bayar bu noktaya bir kulüp kurulmasını istemiş. 1935’te birçok ortağın girişimiyle kulüp kurulmuş. O günden bu yana da yüzme havuzu, tenis kortları ve kafeleriyle üyelerine hizmet vermeye devam ediyor.

• Moda İskelesi: Günümüzde, İBB Miras tarafından deniz manzaralı bir kütüphaneye dönüştürülen tarihi iskele, 1916-1917 yılları arasında Vedat Tek tarafından inşa edilmiş. Bir süre Moda Deniz Kulübü’ne devredilen iskelenin müdavimleri arasında Atatürk de yer alıyormuş. 1986’ya kadar vapur seferlerinin yapıldığı iskele, şimdilerde Moda manzaralarından gözünüzü alabilirseniz, kitap raflarında başka yolculuklara çıkacağınız bir kütüphaneye ev sahipliği yapıyor.

Aklımın Bir Köşesinde

• Bir kış günü arkadaşlarla bir araya gelip şarap içmek için Viktor Levi Şarap Evi,
• Modalılar tarafından çok sevildiği için güvenerek yolumu düşürdüğüm Pasifik Pastanesi’nin muzlu rulo pastaları,
• Zuhal Olcay ve Haluk Bilginer’in 1999’da bize kazandırdığı Oyun Atölyesi’nde sahnelenen bir oyunu izlemek,

• Moda’da İtalyan bir arkadaşımın evine yemeğe gelmişim gibi hissettiğim Aida Vino e Cucina’nın enfes ravioli’leri,
• Baş başa yenilen yemekleri ve yavaşça içilen içkileri ortamına çok yakıştırdığım Zevk Lokanta,
• Kahve ve kek ikilisi için Fahriye Cafe,

• Vegan bir arkadaşımız sayesinde keşfettiğimiz ve özellikle vegan içli köftesinin tadını hala unutamadığım Limonita,
• Altkat Coffee’nin yumuşacık kekleri ve kahveleriyle iki sohbet arasında buluşmak,
• Naan’ın ekmek arası lezzetleri, Moda Çikolatacısı’nın mor meyveli çikolataları, Beyaz Fırın’ın Acıbadem kurabiyeleri,
• Şair Latife Sokak’a sapıp, Sofa Moda’nın mini havuzu başında varılan şezlong keyifleri,
• 1969’dan beri Modalıların gözdesi olan Dondurmacı Ali Usta’nın dondurmaları,
• Bir hafta sonu güne Yer Cafe’de kahvaltı yaparak başlamak,
• Modalıların vazgeçilmezi olan çay bahçesi keyfini Kemal’in Yeri’nde manzaraya karşı günü batırarak yapmak,
• Ferit Tek ve Osman Güngör sokaklarının eski Moda apartmanları (özellikle girişlerine dikkat),
• Koço’da aileyle bir araya gelip, mezeler eşliğinde hayata kadeh kaldırmak,
• Moda Kayıkhane’nin dört gözle beklenen konserleri.

Moda’nın Unutulmaz Yüzü: Melih Ziya Sezer

Modalıların çok yakından tanıdığı, bana da Moda’yı sevdiren eczacı Melih Ziya Sezer yakın bir zaman önce aramızdan ayrıldı. Onun hoş sohbetini, klasik müziğe olan düşkünlüğünü, gözü gibi baktığı baba yadigarı eczanesindeki şişe koleksiyonunu asla unutmayacağım. Moda Caddesi No:89’daki Yeni Moda Eczanesi’nin önünden geçerken herkesin onu hatırlayıp anması için ismini bu yazıya eklemek istiyorum.

Moda’yı Yaşamak…

• Moda’nın pazar ve manavlarına vakit ayırın. 
• Deniz Kavukçuoğlu’nun Moda’da Gezinti, Safiye Erol’ün Kadıköyü’nün Romanı ve Mario Levi’nin Bir Cuma Rüzgârı: Kadıköy kitabı, semtleri edebiyat üzerinden hissetmek isteyenlerin aklında olsun.

• Moda’yı doya doya yaşamak için tam bir gün ayırın ve muhakkak tramvayla gezinti yapıp, başka bir semte geçişinizi veya eve dönüşünüzü vapurla tamamlayın.
• Benim gibi nostalji severler için bu esnada, dinlemelerini önerdiğim şarkı Deniz Kızı Eftalya’dan “Kadıköylü”.
• Moda sahil yolundan bisiklete binip yolculuğu Kalamış’ta sonlandırmak bir hafta sonu planı olabilir. Bisikleti olmayanlar, belediyenin isbike uygulamasından en yakın bisiklet kiralama noktasını bulabilir.

Ayaküstü Sohbetler

Moda Caddesi No:86’ya uğrarsanız, Moda’ya dair birçok şeyi Saatçi Nezihi Usta’dan dinlerken semtten başka bir tat alırsınız. Büyük dedelerinin mirası saatçilik mesleğini devam ettiren Nezihi Usta, yıllardır bu adreste saatlerin dilini çözmeye çalışır. Bir bilim insanı edasıyla saat parçalarına dikkatle bakarak bir şey incelediğini görürsem yolumu biraz uzatıp onun boş bir anını yakalamaya çalışırım. Siz de öyle yapın; Nezihi Usta’yı boşken yakalayın, vitrinine göz gezdirin ve evdeki antika saatlerinizi kapıp bu dükkânda yeniden hayat bulmalarını sağlayın!

Kapak Fotoğrafı: Deniz Yılmaz Akman

İlginizi çekebilir: Deniz Yılmaz Akman’dan Asmalımescit