Gelişen dijital dünyada, her geçen gün hayatımıza eklenen yeni teknolojik aygıtlar, yakalamakta zorlandığımız kavramlar var: kripto para, Metaverse, VR gözlükler, NFT… Tüm bunların yanında yıllardır hayatımızda hatrı sayılır yer kaplayan, her geçen gün etkinliğini arttıran, sosyal hayatımızın temelini teşkil eden sosyal medya hesapları oldukça alışıldık ve normal artık bizim için. Peki bir gün fiziksel varlığımız bu dünyadan silindiğinde, dijital varlıklarımızın (dijital miras) başına neler gelecek?

Konu hem merakımı cezbettiğinden hem de mesleğimle alakalı, yani hukuki bir boyutu bulunduğundan dijital verilerimize biz öldükten sonra ne olacağını araştırmak istedim. Çevremle bu konu ile alakalı öğrendiklerimi paylaştığımda onların da ilgisini çektiğini ve bu konuda bizlerin oldukça bilgisiz, hukuk dünyasının ise deneyimsiz olduğunu fark ettim. Hayatlarımıza giren ilk sosyal medya platformlarından olup insanlığı derinden etkileyen Facebook’un kuruluş yılının 2004 olduğu düşünüldüğünde, hesapların “miras”a konu olma durumunun yeni yeni artmaya başladığını kabul edebiliyoruz ve bu çeşitli problemlere yol açmaya başlıyor.

Öldükten Sonra Sosyal Medya Hesaplarımıza Ne Olacak?

İnternette paylaştıklarımız, Facebook duvarına yazı yazmaktan ve blog yazıları paylaşmaktan fotoğraflara, videolara evrildikçe; paylaşımlarımız özelleşip insanlarla olan iletişimimizin büyük boyutu ilgili platformlar aracılığıyla sağlanmaya başladıkça, biz bu dünyadan göçüp gittiğimizde başkalarının bu hesaplara ulaşma düşüncesi daha korkutucu ve istenmeyen bir durum haline geliyor. Bu özel veriler ve mesajlaşmalar haricinde iCloud gibi bulut veri sağlayıcılarında maddi varlıklarımıza ilişkin verilerimizi de saklıyor oluşumuz, hesaplarımıza erişimin önemini arttırıyor.

Peki, kişisel verilerimizin korunması, iletişimin gizliliği, özel yaşamın gizliliği gibi haklara sahip oluşumuzun yanında; anı değeri ve malvarlığı değeri taşıyan eşyalarımızın mirasımızın konusunu teşkil ettikleri düşünüldüğünde, biz öldükten sonra sosyal medya hesaplarımıza neler olacak?

Öncelikle Influencer olmayan, sosyal medyayı sadece kişisel olarak anı biriktirmek veyahut paylaşım yapmak, iletişim kurmak amacıyla kullanan biz fanilerden söz edelim… Her şeyden önce haberiniz var mı bilmiyorum ancak Facebook, hesabımıza mirasçı atama şansını bizlere tanıyor. Dilerseniz hesabınızın mirasçısını bu linkten belirleyebilirsiniz. Belirlemediğiniz ve herhangi biri vefatınızı Facebook’a bildirdiği takdirde profiliniz bir anı sayfasına dönüştürülerek saklanıyor. Bu ihtimalde şifrenizi bilen veya tahmin eden biri bile hesabınıza ve dolayısıyla kişisel verilerinize erişemiyor. Facebook’un bu kararının hukuki düzlemde ne kadar geçerli olduğu ise tartışmalı.

Almanya’da kızlarını şüpheli bir ölümle kaybetmiş bir aile, ölümle ilgili bir ipucuna ulaşmak amacıyla kızlarının Facebook hesabına erişmeye çalışıyor ancak hesap anı sayfasına dönüştürüldüğü için ulaşamıyor. Uzun bir dava sürecinden ve Facebook’un ısrarla kullanıcısının verilerini aile ile paylaşamayacağını savunmasından sonra federal mahkeme, ailenin haklı gerekçeleri olduğundan ve Facebook ile ilgili kişi arasında kurulan sözleşmenin miras yoluyla intikal edeceğinden bahisle hesabın aileye devrine karar veriyor. Bu hem kullanıcı olarak bizim hem de iletişim kurduğumuz üçüncü şahısların kişilik hakları bakımından pek hoş olmayan bir emsal karar. Dolayısıyla Facebook’un kullanıcının iradesine bıraktığı “mirasçı atama” hakkının geçerliliği maalesef kesin değil.

Facebook dışında ise bu konuda ilk adım atanlardan biri Apple oldu ve son iOS güncellemesi ile dijital mirasçı atama özelliğini telefonlarımıza getirdi. Benim ister istemez tüylerimi ürperten bu yenilik ile Apple cihazlarımızın “Ayarlar” bölümünden alacağımız bir kodu “varis” olmasını istediğimiz kişiyle paylaşmamız halinde, kişi kod ve ölüm belgesi ile Apple’a başvurduğunda ilgili cihaz içindeki bilgilerimize ulaşabiliyor. 

Influencerlar bakımından konuyu ele aldığımızda ise, hesaplarını reklam yapmak üzere kullandıklarından ve paylaştıkları gönderiler ile ciddi anlamda gelir elde ettiklerinden söz konusu hesapların maddi anlamda değer taşıdığı su götürmez bir gerçek. Bu durumda hesaplarının mirasçılarına intikal etmemesi  sorun teşkil edecek ve hesapları kendileri artık yaşamıyorken bile etkileşim almaya devam edeceğinden doğması gereken malvarlığı kalemlerinin akıbeti sorunlu olacaktır. Bu halde, Influencerların hesapları kişilik haklarının korunması bakımından değerlendirilemeyeceği düşünülüyor.

Sadece Influencerlar değil elbette, Influencer olmayıp sosyal medya üzerinden satış yapan, sanat eseri paylaşan (örneğin resim yapan), herhangi bir şekilde içerik üreterek maddi kazanç elde eden herkes için söz ettiklerim geçerli olacaktır. Bir hukukçu olarak sosyal medya hesabıyla gelir elde eden herkese, bu kimliklerini kullandıkları hesaplarında özel mesajlaşmalarına dikkat etmelerini tavsiye edebilirim.

Özetle, nevi şahsına münhasır bir konu olan söz konusu hesapların geleceği ve miras kalma niteliği, çeşitli meslek grupları ve sosyal medya hesaplarının farklı kullanımları bakımından değişkenlik gösterecek bir konu ve bu konuda genelgeçer bir hukuki düzenleme de dünya genelinde bulunmuyor. Seneler geçtikçe daha fazla merak konusu olacak ve maalesef bir gün hepimizin sevdikleri bakımından yüzleşeceği bu konuda şimdiden vasiyetnamenize bir madde mi eklemek istersiniz yoksa “Ne olursa olsun ben ölüp gittikten sonra…” mı dersiniz, karar sizin. 🙂  

Kapak Fotoğrafı: Unsplash/@alexbemore

İlginizi çekebilir: Wander Magger’dan Metaverse’e Hazırlanan Markalar