Bu Oscar ödüllü belgesel filmleri izleyince, belgesel türünün yalnızca eğitici ve öğretici değil, aynı zamanda sinematografik ve sürükleyici de olabileceğini anlayacaksınız. İşte 2004’ten bu yana En İyi Belgesel Oscar ödülünün sahibi olan belgesel yapımlar…

Oscar Ödüllü Belgeseller

20 Days in Mariupol | Mstyslav Chernov, 2023

Yönetmen Chernov, bu etkileyici ve şok edici belgeselde Rusya’nın Ukrayna’yı tam kapsamlı işgalinin ilk haftaları olan Şubat-Mart 2022’de kuşatma altındaki Mariupol şehrinde meslektaşlarıyla birlikte geçirdiği yirmi günün hikayesini anlatıyor. PBS Frontline ve Associated Press gibi basın kuruluşlarının ekiplerinin Mariupol’de topladığı görüntüleri kullanan belgesel savaşın dehşetini tüm çıplaklığıyla gözler önüne seriyor.

IMDb Puanı: 8.6/10

Navalny | Daniel Roher, 2022

Adını Rus muhalif lider Alexei Navalny’den alan bu belgesel, Navalny’nin zehirlenmesiyle ilgili olayları ve ardından yürütülen soruşturmaları anlatıyor. Kremlin tüm iddialara rağmen Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in sorumlu olduğunu defalarca reddetse de, film bir gazeteci ve bir araştırmacının Putin’in olaya dahil olduğunu gösteren bir komplonun ayrıntılarının nasıl ortaya çıktığını gösteriyor. Yönetmen filmi “bir adamın ve onun otoriter rejimle mücadelesinin hikayesi” olarak tanımlıyor.

IMDb Puanı: 7.7/10

Summer of Soul (…Or, When the Revolution Could Not Be Televised) | Questlove, 2021

Questlove olarak tanınan müzisyen, yapımcı ve dj Ahmir Khalib Thompson’ın belgeseli 1969’da New York’un Harlem bölgeseinde baskı altında yaşayan binlerce siyah vatandaşı bir araya toplayan ve unutulmaz bir deneyim yaşatan Harlem Cultural Festival’ın arşiv görüntülerinden oluşuyor. Siyah kültürünü, müziğini ve dayanışmasının dönemdeki zirvesi denilebilecek festival tarihi gerçekleri kadar kayıt altına alınmış müzik performanslarıyla da dikkat çekiyor.

IMDb Puanı: 8.0/10

My Octopus Teacher | Pippa Ehrlich, James Reed, 2020

Belgesel sinemacı Craig Foster, Güney Afrika sahillerindeki evinde yeni bir hobi geliştiriyor ve her sabah uyandığında şnorkelini takıp okyanus sahillerinin dibini keşfetmeye başlıyor. Günlük rutini sırasında bir gün, bir ahtapotun deniz dibindeki saklanma ve avlanma becerilerinden etkilenen Foster, bir yıldan uzun bir süre boyunca her gün o ahtapotu gözlemlemeye, ondan bir şeyler öğrenmeye ve nihayetinde onunla dost olmaya başlıyor. Tüm bu süreci belgeleyen My Octopus Teacher, insan ve doğa arasındaki bağa tanıklık ettirerek yüreğinizi ısıtacak ve sualtı görüntüleriyle gözünüzü kamaştıracak.

IMDb Puanı: 8.2/10

American Factory | Steven Bognar, Julia Reichert, 2019

Bir fabrika ve iki farklı kültüre ait işçileri üzerinden Doğu ve Batı kültürlerinin, çalışma kültürlerinin ve insan ilişkilerinin farklılıklarını ortaya koyan American Factory‘de her şey, ekonomik kriz sonrası kapanan bir Amerikan fabrikasının Çinli bir yatırımcı tarafından satın alınmasıyla başlıyor. Önce yeniden iş imkanı sağlanmasının mutluluğuyla kaynaşan Çinli yöneticiler ve Amerikalı işçilerin farklılıkları, fabrikayı her şeyin kötü gittiği bir başarısızlığa dönüşmekle karşı karşıya bırakıyor.

IMDb Puanı: 7.4/10

Free Solo | Jimmy Chin, Elizabeth Chai Vasarhelyi, 2018

Free Solo, dağcılıkta hiçbir ekipman ve koruyucu önlem kullanmadan, çıplak ellerle bir dağa ya da kayaya tırmanma stiline deniyor. Bu belgeselle beyninin, düşünce şeklinin, psikolojisinin ve duygularının diğer size göre oldukça farklı çalıştığını anlayacağınız dağcı Alex Honnold bu tekniği korkusuzca uygulayan dağcılardan biri. Ve tüm dağcıların önündeki büyük engellerden biri olarak gördüğü El Capitan adlı kayaya Free Solo tekniğiyle tırmanan ilk insan olma başarısına ulaşıyor. Daha önce Meru ile dağcılık belgeselleri konusundaki başarısını kanıtlayan ekip, Honnold’ın ölümle dirsek temasındaki tırmanışını, soluk soluğa ve koltuğun ucunda oturarak izleyeceğiniz bir yolculuğa dönüştürüyor.

IMDb Puanı: 8.2/10

Icarus | Bryan Fogel, 2017

2016 Rio Olimpiyatları öncesinde açığa çıkan doping skandalı nedeniyle Rusya, 2018 Kış Olimpiyatları’ndan uzaklaştırılmıştı. İşte Icarus, bu skandalın perde arkasını araştırıyor. Başlangıçta doping alarak bir bisiklet yarışını kazanmayı hedefleyen ve bunu doping testlerini geçerek nasıl başarabileceğini görmek ve belgelemek isteyen yönetmen Bryan Fogel‘in planları, yolları Rus doping skandalının ardındaki önemli isimlerden, önce bu sürecin itirafçılarından ardından Putin’in hedeflerinden biri haline gelecek Grigory Rodchenkov ile kesişince tamamen değişiyor. Tüm bu süreç hakkında detaylı bilgi alırken, bir yandan bir aksiyon filmine ya da bir politik gerilime dönüşen bu belgeseli bir solukta izleyeceksiniz.

IMDb Puanı: 7.9/10

İlginizi çekebilir: Kış Sporlarıyla İlgili 5 Film Önerisi

O.J.: Made in America | Ezra Edelman, 2016

Daha önce birçok kurmaca ya da belgesel yapıma konu olmuş, ABD gündemini uzunca yıllar meşgul etmiş O. J. Simpson davasını bugüne kadar en detaylı şekilde incelemiş film diyebileceğimiz bu belgesel, aynı zamanda 7 saati aşkın süresiyle, Oscar ödülünü kazanmış en uzun yapım olma özelliği taşıyor.

IMDb Puanı: 9.0/10

Amy | Asif Kapadia, 2015

Asif Kapadia‘nın, genç yaşta kaybettiğimiz Amy Winehouse’un yaşamını konu alan belgeseli, pek de diğer müzik belgeselleri gibi değil. Çünkü bu belgeselde hiçbir röportaj, hiçbir anlatıcı, yeni yapılmış hiçbir özel çekim bulunmuyor. Amy Winehouse geride ne bıraktıysa, onunla ilgili o hayattayken ne söylendiyse, ne haber yapıldıysa bunları bir araya getiren bir kurgu harikası Amy…

IMDb Puanı: 7.8/10

Citizenfour | Laura Poitras, 2014

Edward Snowden… ABD’de NSA’nın vatandaşlarını dinlediği, yasal bir dayanağı olmasa da tüm internet ve telefon görüşmelerini, kişisel bilgilerini kayıt altında tuttuğunu belgelerle açıklayarak dünya çapında bir skandala ışık tutan kişi. Citizenfour ise, Snowden’ın ulaşarak bilgi sızdırdığı yönetmen Laura Poitras ve gazeteciler Glenn Greenwald ile Ewen MacAskill’in Hong Kong’daki görüşmelerini konu alıyor.

IMDb Puanı: 8.1/10

20 Feet from Stardom | Morgan Neville, 2013

Müzik dünyasında çok önemli bir yeri olmasına rağmen hep gölgede kalmış kahramanlarla ilgili bir belgesel 20 Feet from Stardom. Dünyanın en ünlü şarkıcılarının, en büyük gruplarının geri vokallerini üstlenen sanatçıların hikayelerine odaklanan belgesel, yalnızca müzik ile uğraşanların değil, sevdiği işe sıkıca tutunan herkesin etkileneceği detaylarla dolu. Bu ödüllü belgesel, konusu gereği soundtrack’iyle de etkileyici…

IMDb Puanı: 7.4/10

Searching for Sugar Man | Malik Bendjelloul, 2012

Oscar’a uzandıktan birkaç yıl sonra acı bir şekilde yaşamını yitiren yönetmen Malik Bendjelloul, Searching for Sugar Man‘de akılalmaz bir hikaye anlatmış, Rodrigiuez adlı sanatçıyla tanıştırmıştı bizi. Ülkesinde başarılı olamamış, plakları yeterince satmamış, şöhret basamaklarını tırmanamamış olan Rodriguez’in Güney Afrika’nın en büyük yıldızlarından biri olması yeterince şaşırtıcı değilmiş gibi, Güney Afrikalılarca tüm şarkıları ezbere bilinen ve nasıl öldüğüne dair farklı söylentiler olan bu adamın izi sürüldükçe ortaya çıkan gerçekler de ağızları açık bırakıyor. Bu sürükleyici belgesel kadar Rodriguez’in şarkılarından da zevk alacaksınız.

IMDb Puanı: 8.2/10

Undefeated | Daniel Lindsay & T.J. Martin, 2011

Son yılların öne çıkan spor belgeselleri arasında yer alan Undefeated, maddi ve teknik yetersizliğine rağmen yeni antrenörleri sayesinde yükselişe geçen bir Amerikan futbolu takımını konu alıyor. Manassas Tigers’ın Bill Courtney ile yükselişi size de ilham verecek.

IMDb Puanı: 7.8/10

Inside Job | Charles Ferguson, 2010

2008 global ekonomik krizi üzerine, sayısız belgesel, hatta Margin Call‘dan The Big Short‘a birçok kurmaca film çekildi. Krizin derinlemesine bir analizini yapan ve bunu yaparken farklı bakış açılarına, sonuçlardan etkilenen farklı insanlara odaklanan eğitici belgesel Inside Job da bunların öncülerindendi. Politik, akademik ve sosyal açıdan ekonomik krizin nedenlerini ve sonuçlarını inceleyen filmin anlatıcısı ise Matt Damon.

IMDb Puanı: 8.3/10

The Cove | Louie Psihoyos, 2009

İzlediğimiz vahşi doğa ve hayvan belgeselleri, genellikle yüzümüzü güldüren, doğanın büyüleyiciliği karşısında bizi şaşkınlığa uğratan huzurlu belgesellerdir. The Cove ise bir belgeselden çok bir aksiyon filmini andırıyor, Japonya’daki balina katliamına dair gerçekleri gözler önüne seriyor. Taijii yakınlarındaki bir koyda, yasal bir şekilde acımasızca hayvan katliamı yapan balıkçıların peşine düşen aktivistleri merkezine alan film, dehşete düşürürken temposundan bir an olsun bir şey kaybetmiyor.

IMDb Puanı: 8.5/10

Man on Wire | James Marsh, 2008

Son yılların en iyi belgesellerinden bir diğeri, 1974 yılında Dünya Ticaret Merkezi kulelerinin ikisi arasında gerili bir ip üzerinde izinsiz bir şekilde ip cambazlığı yapan cambaz Philippe Petit’nin bu gösteri için yıllarca süren hazırlıklarını konu alıyor. Gösteri gününün hemen öncesini anlattığı, yeniden canlandırılan sahnelerde bir soygun filmi gibi heyecan yaşatan, Petit’nin anlattığı sahnelerde ise tarihe tanıklık etmenizi sağlayan Man on Wire, mutlaka izlemeniz gerekenlerden. Man on Wire, 2015 yılında Robert Zemeckis tarafından The Wire adında kurmaca bir filme de uyarlanmıştı.

IMDb Puanı: 7.8/10

Taxi to the Dark Side | Alex Gibney, 2007

Enron: The Smartest Guys in the Room, Mea Maxima Culpa: Silence in the House of God, We Steal Secrets: The Story of WikiLeaks gibi belgesellerin yönetmeninden, ABD ordusunun farklı cephelerdeki icraatlarını konu alan bir belgesel… Afganistan, Irak ve Guantanamo Körfezi’ndeki işkencelerin yanında, 2002’de işkence edilerek öldürülen fakat sonradan masum olduğu kanıtlanan bir taksicinin hikayesi de içinizi acıtacak.

IMDb Puanı: 7.5/10

An Inconvenient Truth | Davis Guggengheim, 2006

Al Gore’un küresel ısınma ve iklim değişikliği gibi önemli bir konuda kamuoyunu bilinçlendirdiği belgesel, izler izlemez sizi bu konuya duyarlı hale getirecek ve önlemler almaya itecek. Çevreci filmler arasında öne çıkan belgesel, kendini “Bir zamanlar ABD’nin bir sonraki başkanıydım.” diye tanıtan Al Gore’un sempatik tavırları ve eğitici yeteneği, dünyamızı korumak için bir çığlık niteliğinde. An Inconvenient Truth, Oscar ödüllü belgesel ünvanını sadece En İyi Belgesel dalındaki ödülüne borçlu değil; çünkü film, Melissa Etheridge’in yazdığı I Need to Wake Up şarkısıyla bir Oscar ödülü daha kazanmıştı.

IMDb Puanı: 7.5/10

La marche de l’empereur / March of the Penguins) | Luc Jacquet, 2005

Antarktika’daki imparator penguenlerinin her yıl tekrarlanan yolculuğunu epik bir hikayeyle anlatan bu doğa belgeseli, sizi doğanın gücü karşısında şaşkına çevirecek. Orijinal Fransızcası yerine İngilizce versiyonunu izlerseniz, anlatıcınız Morgan Freeman olacak.

IMDb Puanı: 7.6/10

Born Into Brothels: Calcutta’s Red Light Kids | Zana Brisk & Ross Kauffman, 2004

Kameralarını Sonagchi, Kalküta’nın fuhuş merkezlerine çeviren yönetmenler, burada çalışan fahişelerin çocuklarıyla olan ilişkilerine odaklanıyor. Bu çocukların doğuştan şanssızlığını tersine çevirme çabalarının önündeki engelleri ve gerekçeleri izlemek sizi de duygulandıracak.

IMDb Puanı: 7.3/10