Sinemada zengin betimlemeler, alegori, etnik metaforlar, kilimler, renkler, kırmızı ve nar desem… Doğru bildiniz, bahsettiğim kişi dünyaca ünlü yönetmen Sergey Parajanov. Sinema dışında görsel sanatların birçok farklı dalında da eserler veren Parajanov’un resim, kolaj, desen, kostüm tasarımı, mozaik, obje, fotoğraf ve yerleştirmeleri 17 Mart 2019’a kadar Pera Müzesi’ndeki “Parajanov, Sarkis ile” sergisinde yer alıyor.

Sergey Parajanov kimdir?

Çoğumuz onu zihnimizde neredeyse yalnızca Sayat Nova / Narın Rengi ile özdeşleştirmiş olsak da oldukça sinematografik ve dokunaklı bir yaşam öyküsüne sahip Sergey Parajanov. Küçük yaşta şan ve keman eğitimi almış, sinemaya ilk adımını ise çok küçük bir başlangıç yaparak 1948’de Savçenko’nun Üçüncü Darbe adlı filminde asistanlık yaparak atmış. Sanatı, yaşamının sonuna dek türlü zorluklarla da olsa devam etmiş ve usta yönetmen, adını dünya sinemasına altın harflerle yazdırmış, özgün üslubuyla Rus yönetmen Tarkovski’ye dahi ilham olmuş.

Yetiştiği ve yaşadığı coğrafyanın etnik zenginliğinin bir sonucu olarak eserleri Gürcü, Ermeni, Farsî ve Osmanlı kültür miraslarından harika bir kompozisyon gibidir adeta. Narın Rengi’nde bir kilimde bağdaş kurmuş etnik kıyafetleri içinde okuma yapan bir öğrenci ya da simsiyah kıyafetleriyle nar yiyen keşişler sanatçının imgelem dünyasından her biri farklı mesajla oturtulmuş kolajlar olarak düşünülebilir.

Onu, yerelde Kafkasya’da dünyada ise şiirsel sinemanın öncülerinden biri yapan özelliği ise; eserlerinin hipnotik ve mistik birer başyapıt olması dışında filmlerinde kullandığı müzikler ve yerel enstrümanların çeşitliliği. Ayrıca hem sanatına hem de yaşamına bakıldığında göze çarpan bir başka tipik özelliği, dikkati nesnelere vermesi ve günlük hayatta pek de yan yana gelmeyecek objeleri sanatında yeni bir bütünlük içinde sınması. Bunda, yaşamı boyunca siyasi ya da şahsi sebeplerle defalarca hapis yatmasının da bir etkisi olabilir. Nitekim 1977 yılında ikinci tutukluluğundan tahliye edildiğinde Tiflis’teki baba evinde dönmüş ve çeşitli sanatsal objeler üretip bunları satmıştır. Sanatçının bu kolaj pratiği elbette ki sinemasına da yansımıştır.

Pera Müzesi’nde Sergey Parajanov Sergisi

Sergey Parajanov Müzesi Müdürü ve Pera Müzesi’nde ilk kez ziyaretçiyle buluşan Parajanov with Sarkis (Parajanov, Sarkis ile) sergisinin küratörü Zaven Sargsyan, Parajanov’un “Sinema yapmama fırsat vermediler, ben de kolaj yapmaya başladım. Kolaj, sıkıştırılmış filmdir.” (1) sözlerinden yola çıkar ve onun sanatını bu cümleyle temellendirir.

Pera Müzesi’nde 13 Aralık 2018 – 17 Mart 2019 tarihleri arasında görülebilen sergi, sanatçının 1989’da geldiği ve Ara Güler’le birlikte tarihi mekânlarını da gezip hayran kaldığı İstanbul ve İstanbul halkıyla ilk buluşması. Ayrıca sergi küratörü Sargsyan, bu serginin Pera gibi çok turistik olmayan bir müzede sergilenecek olmasından mutluluk duyacağını söylüyor. Özellikle sinemaya ve Parajanov’un sanatına ilgi duyan herkesin ziyaret etmesi gereken sergide çeşitli kolajlarla hazırlanmış otoportreler, Narın Rengi filminden kesitler, sanatçının aile büyüklerine ve sevdiklerine adadığı etkileyici eserleri görebilirsiniz. Ayrıca Sarkis’in Parajanov’a saygı duruşu niteliğindeki birçok eseri de yine sergide görülmeye değer.

Pera Müzesi Adres: Meşrutiyet Cad. No:55 Tepebaşı, Beyoğlu / İstanbul
Websitesi | Facebook | Instagram