Richard Bartle’ın kişisel sergisi “Atlama Taşları” (Stepping Stones) 14 Eylül’de Collect Gallery’de ziyarete açıldı. Sanatçının son dönem çalışmalarından oluşan üç seriyi bir araya getiren sergi, İstanbul’un büyüleyici ve hayrete düşüren sokak dokusundan ilham alıyor. 10 Ekim’e dek ziyaret edilebilecek sergi üzerine sanatçıyla sohbet ettik.

Son serginizin önemli konularından biri İstanbul sokakları. İstanbul ile olan bağınızı nasıl tanımlarsınız?

Avustralya Aborijinlerinin “yürüyüşe çıkmak” dediği bir şey var, temel fikir şu ki, aklınızda bir hedef olmadan yola koyulup, sadece dolaşın! Benim İstanbul ile bağlantım da benzer bir süreç üzerine kurulu. Sanat söz konusu olduğunda bunu performatif bir eylem olarak tanımlayabilirsiniz. Elbette, aklında bir varış noktası olmadan sokaklarda dolaşmak, şehrin genişletilmiş bir deneyiminin yanı sıra, çok sayıda insanla karşılaşmayı beraberinde getiriyor. İstanbul’un kıvrımlı, ara sokakları ve engebeli manzarası bunun için mükemmel.

Ben her zaman biraz kaşif oldum. Nereye gidersem gideyim daha geniş bir manzaraya doğru çekiliyorum. Tıpkı kendi şehrim Sheffield’de olduğu gibi, İstanbul’un engebeli topografyası sürekli olarak yeni ve ilham verici manzaralar ortaya çıkarıyor. Ancak, ağaçların ve parkların bol olduğu kendi şehrimin aksine, burada doğayı bulmak daha zor, bu nedenle hareketli bir şehirde sakin bir yer aramak veya dinlenecek yeşil bir alan bulmak, etkileyen birincil faktörler.

Pandemi sırasında herkesin tecritte olduğu bir dönemde “yabancı” olduğum için şanslıydım ve dışarı çıkmama izin verildi. Çoğundan biraz daha uzağa yürüdüm/koşabildim. Boş sokaklarda dolaşırken doğa çok daha içten ve canlı görünüyordu, hayvanlar ve ağaçlar insanlar olmadan yeni bir hayata başlamış gibiydi. O zamandan beri yaptığım işlere bu boşluk ve tanık olduğum insan faaliyetinin izleri yansıdı.

Ayrıca, üretimleri dünyanın katmanları ve dokusuyla ilgili olan bir sanatçı olarak, yaptığım şeyin fizikselliğini besleyen şey İstanbul’un dokunsal ve maddi doğası. İstanbul’da yaptığım işler bu dokuların, gezdiğim yerlerin, karşılaştığım hikâyelerin, şehrin ve doğanın iç içe oturmasının bir yansıması.

Özellikle Kadıköy sahilinin sizin için ayrı bir yeri olduğunu düşünüyorum. Şehirle olan bağınız kadar insanların şehirle olan ilişkisi de işlerinizin önemli bir konusu. Nelerden ilham alıyorsunuz?

Halka Sanat Projesi rezidanslarımda birçok yarı maraton koşuyordum, hatta İstanbul Maratonu’nun tamamını koşmuştum. Antrenmanımın çoğu Kadıköy sahilindeydi, bu yüzden en büyük antrenmanım olan 22 millik koşumu yapmak zorunda kaldığımda Pendik’e giden trene bindim ve eve kadar koştum! Bu süre zarfında mekânla harika bir bağlantı kurdum. Bu günlerde, bisiklete binmeye ya da sadece sokağımda yürüyüp kayaların üzerinde oturmaya daha meyilliyim. Kadıköy sahili harika bir sosyal alan. Kıyıda çok geniş bir yaşam yelpazesine tanık oluyorsunuz; kur yapan çiftler, tartışan çiftler, yaşlı ve genç, sarhoş ve ayık, köpekler ve kediler, polisler ve soyguncular, yaşayan bir tiyatro gibi.

İstanbul’a ve yaptığım karşılaşmalara dair bana en çok ilham veren şey, hepsinin birbiriyle bağlantılı olması. İstanbul’da her sokak kendi başına bir topluluktur, bir berber, bir kafe sosyal etkileşimin merkezi hâline gelebilir, aynı şekilde bu sosyal kökler şehrin her yerine uzanır. Bir zamanlar “yabancıların şehri” olarak bilinen antik bir şehir ve bu tarihi anlatı, şehrin dokusuna, halkının yüzüne ve diline dokunmuş bir şey. Aynı şekilde, duvarı boyunca grafiti üzerine yazılmış, üst üste bindirilmiş bir aşk ve muhalefet anlatısı var. Bir yığın çekirdek kabuğu veya bir grup dışkı, genellikle dinlenmek ve gözlemlemek için iyi bir yerin göstergesidir.

Minyatürlere ilginiz nasıl ve ne zaman başladı? Çalışmalarınızda geleneksel minyatürle nasıl bir bağ kuruyorsunuz?

Minyatür resimle ilk kez 2005 Kraliyet Akademisi Sergisi: Türkler, 1000 Yıllık Bir Yolculuk’ta tanıştım. Eski Osmanlı kütüphanesindeki yazma eserler arasında türün çarpıcı örnekleri vardı, ancak beni en çok etkileyen Mehmet Siyah Kalem’in eserleri oldu. Daha sonra ihtisas sırasında, daha fazlasını keşfettikçe, Siyah Kalem’in karakterlerinin ve durumlarının hâlâ şehirde olduğunu ve çevremde yaşadığını fark etmeye başladım. Siyah Kalem’in çalışmaları yaklaşık yirmi yıldır pratiğime ilham kaynağı oldu.

Daha sonra Siyah Kalem’le ilgili araştırmamı yavaş yavaş bitirirken diğer nakkaşlara karşı artan bir ilgi başladı. Bu yüzden, şehrin hikâyesini anlatacak bir yöntem ararken, bu eserlerin kendi kendine yeten doğası ve anlatımı mantıklı bir araç gibi görünüyordu.

Bununla birlikte, işleri resimsel olmaktan çok işleme eğilimli bir sanatçı olarak kolay değildi. Yine de daha fazla araştırma, minyatürcülerin eserlerinin tek bir yazar tarafından yapılan kendine özgü parçalar olmaktan ziyade, aslında tüm ekibin çabalarının doruk noktası olduğunu keşfetmeme yol açtı: Çekmeceler, renkçiler ve altın varak uygulayıcıları. Çalışırken uyguladığım süreçlerin temelini bu sınırlama kavramı oluşturdu ve üretimin her aşaması, kompozisyonları oluşturan şekil ve dokuları bulmak için bir keşif yolculuğuna dönüştü.

Şehirlerin ve yerlerin anıları olduğuna inanıyor musunuz? Bunu işinize yansıtıyor musunuz?

İnsanların nasıl bir arada yaşadıkları, yaptıkları seçimler ve parçası oldukları topluluklar, çevrelerindeki şehre yansır. Dışarıdan bakan biri olarak, önyargı olmadan bu işaretleri okumak çok daha kolay. Ancak yorumlama başka bir konudur. Objektif olmayı deneyebilirsiniz, ancak bu bir ömür boyu kültürel anlayış gerektirir. Öte yandan, oryantalist olarak görülme, dünyaya gül renkli camlardan veya batılı bir bakış açısıyla bakma riski, aşırı öznel olduğunuzda her zaman bir tehlikedir. İstanbul romantik bir şehir ve kaçınılması zor. Bu nedenle, şehre bakışımı ve onun yarattığı anlatıları, “tekinsiz” duygusuna dayalı bir şeyle dengelemeye çalışıyorum. Sonsuza dek sıra dışı olanı, yan yana ve karşıtlığı veya başka bir şeyi arıyorum. İşlerim, altta yatan kişisel anlatı ve gözlemlenen anların bir karışımıyla, olduğu gibi şehrin bir tür kutlaması.

Çalışmalarınızda kentsel dönüşümün izleri nelerdir?

Yaşadığım yerde, Kadıköy’deki evimde, amansızca duvarları parçalayan o vurmalı matkapların sesi… Burada değişim hayatın bir parçası! Binalar ezilir ve yeniden büyür, ancak temellerinde tarih kalır. Dönüşüm burada katmanlı bir şeydir – bu yüzden çalışmamda bir tür palimpsest kavramı kullanmaya çalışıyorum. Genellikle eserlerde tarih vardır, ancak çok fazla katmanlıdır, kaybolur veya gizlenir.

İstanbul’un zengin kültürel ve tarihi çeşitliliği üretimlerinize nasıl yansıyor?

Kendi ilçemin binlerce yıllık zengin bir tarihi var, Stone Henge bunun en bariz örneği. Aynı zamanda birçok istilacı kültürden oluşan bir ülkedir. Ancak, İstanbul’dan farklı olarak, Britanya’nın tarihi ve halkları, yüzyıllardır kıyılarının sınırları içinde sekip duruyor ve sonuç, çok ada merkezli bir tarihsellik. İstanbul’un ise içinden geçen bir tarihi vardır, tarih gelip geçicidir. Hikâyelerini geride bırakan, gelen gidenlerin bıraktığı izlerdir.

Çalışmamda sıklıkla geçmişten gelen şekil ve nesnelerin çağdaşla bütünleştiğine atıfta bulunuyorum. Araştırma veya sadece hikâyeler duymak genellikle bunun katalizörüdür.

İstanbul’un kültürel açıdan en zengin bölgelerinden biri olan Karaköy’deki Collect Gallery’de de serginiz açılıyor. Bu anlamda üretimlerinizin galeriyle nasıl bir ilişkisi olduğunu düşünüyorsunuz?

Şehre ilk geldiğimde Cihangir’de galeriye çok yakın yaşadım, o zaman uzun süredir devam eden bir bölge sevgisi edindim. Daha sonra Tophane’nin köşesinde yaşarken, yerel halkın galerilere saldırdığına tanık oldum, bu rezil olay benim için soylulaştırma ve buradaki toplulukların sık sık alevlendiği gerilimler hakkında bir netlik anı oldu. Topluluğa geri dönebilmek ve umarım şehir hakkında olumlu bir şeyler getirebilmek oldukça katartik hissettiriyor.

Buna şunu ekleyeceğim, belki çoğundan daha az olsa da kesinlikle bir yabancıyım. Bir keresinde daha fazlası olabileceğini düşünerek kendimi kandırdım, ama tüm bunlar beni bir sahtekar gibi hissettirdi. Bir yabancı olduğumu fark etmek oldukça özgürleştiriciydi ve o zamandan beri yaptığım işler meraklı bakış açımdan yararlanmaya ve çoğu yerel insanın geçeceği şeyleri yansıtmaya çalıştı.

Gelecek projeleriniz arasında neler var?

Collect Gallery’de sergilenen eserler, bireysel konseptler olarak hayat buldu, ayrı koleksiyonlar olarak gösterilmek üzere tasarlandı. Ancak bu yıl yaptığım işlerden bir şekilde bütünlüklü bir şeyler yaratma fikriyle İstanbul’a geldim. Şu anda kağıt üzerinde yeni işler ve doğrudan şehrin yüzeylerinden yaratmanın yolları üzerine kafa yoruyorum. Niyetim, yaptıklarımdan ve kağıt işlerden daha fazlasını denemek ve yaratmak, umutsuz süreçlerin birbirini nasıl etkileyebileceğini görmek.

Kapak Fotoğrafı: Collect Gallery

İlginizi çekebilir: Artsy Magger’dan İstanbul Sergi Takvimi