Bir sergi nasıl gezilir? Gerçek anlamda bir sergiden nasıl verim alabiliriz? Yakında başlayacağım sergi analizleri yazılarımdan önce, konuya Tuğba Akyol’un yazısıyla giriş yapalım istedim:

“… Ben hemen en büyük kabusumu itiraf edip kurtulayım. Sergi nasıl dolaşılır? Tek başına dolaşsan iyi, idare edersin bir şekil. Fakat bizim meslekte bir de yanında o resimleri yapan ressamla geziyorsun galeriyi. Hepsi tabii, tam bir beyefendi; sana yol veriyor, bir de öne geçiyorsun.

Allahım, bir sergi nasıl gezilir? Sağdan mı başlanır, soldan mı? Bir resmin önünde kaç saniye durulur? Az dursan, adam resmi beğenmediğini düşünecek ya da kıymet vermediğini… Çok dursan; dur, dur -nereye kadar?

“Olur”u nedir yani bunun; kaç saniye, kaç dakika, ne?
Balkan Naci İslimyeli çok tatlı biri gerçekten, sohbeti falan da iyi, röportaj yapması zevkli bir kimse.
Ama onunla bir resminin önünde bir duruşumuz var! O katiyen hatırlamaz herhalde, ben kırk kere öldüm o kırk saniyede. “Ne zaman diğer resme geçmem lazım acaba?” diye.
Kırk saniye abi, (rakamla) 40 saniye! Saymaya başlayın. 1, 2, 3, 4, 5… Istırabımı anlayın.”

(26 Haziran 2005 / Pazar Milliyet Cumartesi Yazısı)

Doğru bir analiz. Bir galeriye girersiniz ve karşınızda çoğu zaman bir türlü anlam veremediğiniz objeler, çizimler, heykeller vb. sanat eserleri durur. Sorun da tam bu noktada başlıyor! “Anlam verememek”… Oysa biraz anlamaya çalışsanız adeta meditasyon gibi, bir anda galerinin büyüsüne kapılıp, tüm dertlerinizden nasıl uzaklaştığınızı göreceksiniz yorumlamaya çalıştığınız esnada.

Sanatçılar “Amaaaaan, buraya da şöyle bir çizik atayım” gibi kaygılarla sanat yapmazlar. Bu yüzden bir galeriye girmeden önce unutmanız gereken cümle “Bunu ben de yapardım”. Ve bir anda, gaipten “E yapsaydın o zaman?” gibi bir ses duyabilirsiniz. Gelelim “Sergi nasıl gezilir?” maddelerine …

Sergi Nasıl Gezilir?

1. Korkmayın.

Galeriler korku tüneli değildir ve insanları korkutmak için ortaya çıkmamışlardır. Sanat galerileri sanatçıların, sanat yatırımcılarının, alıcıların ve sanatseverlerin toplandığı bir yerdir. Bu yüzden içeriye girmeniz için herhangi bir sakınca yok. Neredeyse hepsi ücretsiz ve içeride sizin sorularınız cevaplamaya hazır birileri mutlaka var. Kim bilir, belki de şansınıza o an merak ettiğiniz bir işin sanatçısına direkt soru bile sorabilirsiniz.

2. Galerinin merkezinden başlayın.

İçeri ilk girdiğinizde sağda solda mutlaka sergi ile ilgili bir yazı veya kitapçık, bir önyazı mevcuttur. Eğer sergilenen işler belirli bir düzen ve sıralamaya göre düzenlenmediyse saat yönünde başlayabilirsiniz yada önce ortaya gidip eserlere hızlıca göz gezdirip gözünüze kestirdiğiniz bir eserden başlayabilirsiniz. Kimse size bütün işlere bakmanız gerektiğine dair bir zorlamada bulunmaz.

3. Konuşmak zorunda değilsiniz.

Eserin karşısına geçip mırıldanmaya çekiniyor musunuz? Esere bakıp arkadaşınızla, kendi kendinize, galeri çalışanı veya sanatçı ile sesli yorumlarınızı paylaşabilirsiniz ama bu kesinlikle bir zorunluluk değildir. Fikirlerinizi söylemek elbette özgürlüğün bir parçasıdır ama konuşabilmek için biraz hazırlıklı olmakta fayda var. Eğer gideceğiniz sergi önceden planladığınız bir sergi ise; sanatçısı, işleri hakkında az da olsa bilgi sahibi olmak işinizi kolaylaştırabilir. Ya da sanat tarihi ile ilgili kılavuz kitaplarla işe başlayabilirsiniz; böylece akımlar ve dönemler hakkında bilgi sahibi olmuş olursunuz.

4. Açılışlara katılmaya çalışın.

Bir galeriyi gezmek için en iyi zaman ya bomboş olduğu zaman ya da açılış zamanıdır. İnsanlarla sosyalleşip, ikram edilen şeylerin tadına bakabilip, sağa sola kulak misafiri olarak eserler ve yapılmak istenenle ilgili farklı yorumlar duyabilirsiniz. Genelde eserlerin sahipleri ve sanatçılarının da bulunduğu açılışlar sorularınıza cevaplar bulmak ve yönlenmeniz için harika olabilir.

5. Soru sorun.

Bir eser ya da kavram üzerine aklınıza takılan bir şey varsa çalışanlara mutlaka sorular yöneltin. Severek cevaplayacaklarına emin olabilirsiniz. Bazen galerideki kişilerin de sıkılıp konuşmaya ihtiyaçları olabilir 🙂

6. Esere fazla yaklaşmayın.

Bazı zamanlar bir eser o kadar çekicidir ki dokunmak, daha da yaklaşmak isteyebilirsiniz. Müzelerde bu durum riskli olabilir ama galerilerde biraz daha serbest olabilirsiniz. “Lütfen yaklaşmayın”, “dokunmayın” gibi uyarılar almamak için eser ile aranıza belirli bir mesafe koymak iyi olacaktır. Üstü parmak izi olmuş, dokunulmaktan yıpranmış işler görmek istemezsiniz değil mi?

7. Fotoğraf çekmek için izinlere dikkat edin.

Müzeler gibi galerilerde de fotoğraf çekme kuralı değişiklik gösterebilir. Çoğu galeri bu duruma izin vermeyebilir. Sanatı koruma ve telif hakları ile ilgili bir önlemdir bu. Eğer gerçekten çok isterseniz sergi kataloğu, broşürü, kartpostal gibi görsel malzemeler mekanda mutlaka vardır, bunlardan edinebilirsiniz.

8. Kendinizi bırakın.

Galeri gezinizi bir çeşit meditasyona dönüştürmek sizin elinizde. Karmakarışık çizgiler mi var karşınızda? Ne anlatmak istediğini bulmaya çalışın, nedenini sorgulayın, sergi konsepti ya da dünya gündemi ile bağlantısını kurmaya çalışın. Kim bilir, sanatçı başka bir şey anlatmak istemiş olsa bile sizi birdenbire geçmiş bir deneyiminize götürerek mekandan soyutlayabilir ve anlık sıkıntılarınızdan kurtarabilir.

9. Ziyaretçi Defteri’ni imzalamayı unutmayın.

Gezdiğiniz galerideki işle ilgili hislerinizi giriş ya da çıkışlardaki Ziyaretçi Defteri’ne aktarabilirsiniz. Şikayet, öneri gibi şeyleri yazabileceğiniz gibi hissettiklerinizi de paylaşabilirsiniz. Herhangi bir iletişim bilginizi vererek daha sonraki sergilerle ilgili bilgilendirmeler almak ve sergi açılışlarına katılım şansınız olabilir.

10. Sorgulayın.

Ne olabilirdi? Daha farklı ne yapılabilirdi? Eser derdini anlatmakta yeterli miydi? Tüm bunları sorgulamak yaratıcı zekanızın gelişimine katkıda bulunabilir. Biraz daha fazla sanat tarihi metinleri okumak, daha sonra gezeceğiniz sergilerde karşılaştırma yapabilme açısından işinize yarayabilir. Sizden kimse büyük bir sanat eleştirmeni olmanızı beklemiyor ama böylece tıpkı izlediğiniz bir film gibi gezdiğiniz galeri ve eserler hakkında da arkadaşlarınızla konuşabilir, tartışabilirsiniz.

İlginizi çekebilir: İstanbul Sergi Takvimi: Güncel Sergileri Kaçırmayın