Son yıllarda sosyal girişimcilik ve start up kavramlarını sık sık duymaya başladık değil mi? Belki bundan birkaç yıl öncesine kadar mesafeli yaklaşılan kavramlardı bunlar. İnsanların belki de sonucunda başarısız olma ihtimali de olduğundan cesaret edemediği, fikir aşamasında kalan pek çok doğmamış girişim olmuştur. Belki sizin başınıza da gelmiştir yeni faaliyet gösteren bir girişimi duyduğunuzda “Ben daha önceden düşünmüştüm tüh, bak ne güzel olmuş” demişsinizdir. Önceden yatırımcılar tarafından da çekinceli yaklaşılan girişimcilik dünyası, son yıllarda onların da bu konuda daha destekleyici olmasıyla birlikte oldukça gelişti ve birçok faydalı ve kazanç sağlayan girişim ortaya çıktı. Bir de girişimcilik dünyasında toplumsal fayda sağlamayı amaçlayan sosyal girişimciler var. Nedir sosyal girişimcilik? Hadi ülkemizdeki ve dünyadaki bazı sosyal girişim örneklerini keşfedelim!

Sosyal girişimcilik kavramında da tabii ki her girişim gibi kar elde etme ve para kazanma amacı bulunuyor ancak bu ikinci planda diyebiliriz. Toplumsal bir fayda sağlamak, sosyal bir etki yaratmak en büyük amaç. Toplumsal bir soruna çözüm getiren ticari faaliyetler denilebilir. Çok değerli bir kavram, hem sosyal fayda sağlarken hem de kazanç elde edilmiş oluyor. Girişimciler ile sosyal girişimciler arasındaki en büyük farklardan biri; girişimciler bir iş/işletme yaratmaya çalışıyorlar, sosyal girişimciler ise bir etki, değişim ve fayda yaratmaya çalışıyorlar… 

Sosyal Girişimcilik Örnekleri

İhtiyaç Haritası
 

İhtiyaç Haritası ilk olarak 2015’te UNDP Sosyal Fayda Zirvesi’nde lanse edildi ve faaliyetlerine başladı. Amaçları ihtiyaç sahiplerinin ve destek olmak isteyenlerin ortak bir platformda buluşmasını sağlamak. İhtiyaçlar kapsamında bir sınırlama yok; okullarda eksik olan malzemeler, sokak hayvanları için mama, farklı projelerde gönüllü çalışacak kişiler… Her türlü ihtiyaç sahibini destekçilerle buluşturuyor bu girişim. Sitelerinde bulunan haritada hangi şehirde hangi ihtiyacın bulunduğu, bu ihtiyaçlara ne kadar desteğin geldiğini ve ne kadar daha destek ihtiyacının bulunduğu görülebiliyor. Bireysel destekçiler bu haritadan yardımcı olabileceği gibi şirketler ve sivil toplum kuruluşları da destekçiler ile buluşabiliyor.

Kurulduğundan itibaren, 1,4 milyondan fazla ihtiyaç kalemi platform aracılığıyla karşılanmış. Amaçları döngüsel ekonomide etkili, kullanıcı dostu ve sosyal fayda sağlayan bir platform olmak. Bugüne kadar bunu başardılar, umarım amaçları doğrultusunda daha birçok ihtiyacın karşılanmasına vesile olurlar. Finansal sürdürülebilirliğini sağlamak için ise platformda yayınlanmış ihtiyaçları karşılayarak sosyal etki yaratmak isteyen özel sektör kuruluşları ile işbirliği yapmak, ulusal ve uluslararası finansal kuruluşların sağladığı hibelerden yararlanmak gibi yöntemleri kullanıyorlar.

Ekoharita – Ekoloji Haritası

Ekoharita 2015’ten beri faaliyetlerini sürdürüyor. İnteraktif olarak herkesin dilediği yeri ekleyebileceği bir ekolojik ağ bu harita. Peki bu sosyal girişimcilik projesi nasıl çalışıyor? Haritada 13 farklı yeşil mekan kategorisi bulunuyor. Kent bostanı, ekolojik pazar & gıda topluluğu, alternatif okul & eğitim, STK, balkon & bahçe bu kategorilerden bazıları. Herkes haritada eksik gördüğü noktaları doldurabiliyor. Amaçları çevre ve doğa konularında sorumluluk sahibi ve bu konuda faydalı olmak isteyen herkesi bir araya getirmek. Ayrıca platformda harita dışında ekolojik haberleri derledikleri blogları, herkesin katılım sağlayabileceği ekolojik kütüphaneleri, etkinlik takvimi bulunuyor. Harita tüm Türkiye’yi kapsıyor, bu konuda bir şeyler yapmak isteyen, ekolojik anlamda fayda sağlamak isteyen gönüllüler bu haritayı doldurarak birbirlerinden haberdar oluyorlar. Karlılık modeli ise gönüllülerden sağlanan bağış yoluyla yapılan desteklerden oluşuyor, platformda bulunan şimdi destek ol bölümünden farklı kategorilerde tutarlarla maddi olarak destek olunabiliyor.

Otsimo
 

Otsimo, otizm hastalığına sahip çocuklara online eğitim sunan bir platform. Türkiye’de yaklaşık 350 bin otizmli çocuk bulunuyor ve bu çocukların çok azı fiziken eğitime erişebiliyor ne yazık ki. Eğitime erişilse bile, bunun maliyeti aileler için oldukça yüksek ve karşılanması zor bir hal alıyor. Otsimo’nun kurucuları işte buna bir çözüm bulmak istemişler ve bu platformu hayata geçirmişler. Amaçları otizmli çocukların rahatça eğitime ulaşabilmesini sağlamak ve bu eğitimi aileler için de maddi olarak ulaşılabilir kılmak. Kurucularından Zafer Elcik’in kardeşinin otizmli olması nedeniyle, bu konularda neler yapılabilir sorusunu araştırmaya başlamasıyla doğuyor süreç. Kardeşinin akıllı telefonlara olan ilgisini fark ettikten sonra otizm ile ilgili uygulamaları araştırıyor ve bu konuda yeterince uygulamanın olmadığını fark ediyor. Otsimo’nun fikir tohumları bu şekilde atılmış oluyor…

Otsimo alanında ilklerden sayılıyor ve pek çok ödülün sahibi. Mobil uygulama olarak indirip kullanabiliyorsunuz. Çocuk bölümü ve aile bölümü bulunuyor uygulamada. Çocuk bölümü “Uygulamalı Davranış Analizi” tekniği kullanılarak tasarlanmış oyunlar üzerinden geliştirilen eğitimleri içeriyor. Aile bölümünde ise ailelerin çocuklarının eğitim istatistiklerini görebildiği ve uzaktan kontrol sağlayabildiği alanlar bulunuyor. Uygulama üzerinden üyelik sistemiyle de karlılık modelini oluşturuyorlar.

Tarlamvar

Tarlamvar platformu, ülkemizdeki kullanılmayan tarlaları ve bu tarlalara ekim yaparak yatırım yapmak isteyenlerle buluşturuyor ve herkesi tarımsal ekonominin bir parçası haline getirmeyi hedefliyor. 2016’da Çukurovalı bir çiftçi ailenin çocuğu tarafından kurulan platform çiftçilere destek olurken, tarlası olmayan kişilere ağaç yetiştirme hissini yaşatmayı amaçlıyor. Tarlamvar platformundan ağaç sahiplenebiliyor, platformda yer alan tedarikçilerden organik ürün satın alabiliyorsunuz. Platform üzerinden kayıtlı olan çiftçilere ait ağaçlardan birisini sahiplenebiliyor ya da hediye edebiliyorsunuz. Sahiplendiğiniz ağacın sorumlusu olan çiftçi ağacın durumu hakkında zaman zaman size bilgilendirmeler yapıyor. Hasat dönemi geldiğinde ağacınızın ürünleri toplanıyor ve size ulaştırılıyor. Böylece uzaktan da olsa kendi ağacınızı yetiştirme ve kendi ağacınızın ürünlerinin tadına bakma şansını elde etmiş oluyorsunuz. Bir yandan da döngüsel ekonomiye katkı sağlamış oluyorsunuz. Platformda şu anda limon, zeytin, muz  ve fındık ağaçları bulunuyor. Hasat zamanları ve ağaç türleri ile ilgili bilgiler de site üzerinde mevcut.

Be My Eyes
 

Be My Eyes görme engelli kişilere göz olma amacıyla kurulan bir girişim/uygulama. Uygulama görme engelli kişiler ile gönüllüleri buluşturuyor. Görme engelli kişilerin ihtiyaçları olduğu anda canlı görüntülü arama ile gönüllülere ulaşması ve gönüllülerin onlara yardımcı olması şeklinde işliyor sistem. Herhangi bir konuda yardım ihtiyacı olabilir, kıyafet rengi seçme, ışıkların açık olup olmadığını sorma, yemek hazırlama gibi. Görme engelli kişi tarafından arama talebi geldiğinde birden fazla kişiye bildirim gidiyor, uygulama görme engelli kişiyi ve gönüllüleri ana dil ve saat dilimine göre eşleştiriyor. Aramayı ilk cevaplayan kişi talep gönderen kullanıcı ile görüşüyor.  Sadece 1-2 dk’lık bir konuşma ile bir kişiye destek vermiş, yardımcı olmuş oluyor gönüllüler. Görme engelliler tarafından en çok kayıp eşyaları bulmak, fotoğrafları, resimleri betimlemek, renkleri birbirine uydurmak, etiketleri okumak, bilgisayar sorunlarını gidermek gibi konularda kullanılıyor. Dünya üzerinde 1 milyondan fazla gönüllüsü bulunuyor uygulamanın, ben de bu uygulamayı gönüllü olarak kullanıyorum, ancak ülkemizde çok az biliniyor maalesef. Umarım ülkemizde de bilinirliğe ulaşır kısa zamanda.

Çöp M(adam)

Çöp (M)adam projesi Ayvalık’ta yerel bir kalkınma projesi olarak hayata geçiyor. Bu sosyal girişimcilik projesinin amaçları arasında, günlük hayatta direkt çöpe attığımız ambalaj atıklarını farklı ve benzersiz ürünlere dönüştürme ve bir yandan düzenli gelire sahip olmayan kadınların istihdamını sağlama bulunuyor. Proje kapsamında geri dönüşümlü malzemelerden ürünler üreten kadınlar kendi el emekleriyle gelir elde etme şansı buluyorlar. Bu proje iki önemli konuyu birleştiriyor: “kadın istihdamı” ve “çevreye duyarlılık & geri dönüşüm”. Proje kapsamında farklı bölgelerde kurulan atölyelerde eğitmenler kadınlara geri dönüşümlü malzemeden çanta yapmayı öğretiyorlar. Eğitimler sonrasında kadınlar evlerinde ya da atölyelerde bu ham maddelerle çanta yapmaya başlıyorlar ve ürettikleri çanta başına düzenli gelir elde ediyorlar.

Imperfect Foods

Bir diğer sosyal girişimcilik örneği Imperfect Foods’un sloganı “You save time, money and food from waste”. Imperfect Foods isminden de anlaşılacağı üzere, şekli bozuk sebze ve meyvelere odaklanıyor. Şekli bozuk diye yenmeyen, marketlerde satılmayan ve bundan dolayı çöpe giden sebze ve meyveleri anlaştığı çiftçilerden satın alıyor ve tüketiciyle buluşturuyor. Sisteme üye olan tüketicilerin tercihlerine göre haftalık paketler gönderiyor. Bu sebze ve meyveleri şekli bozuk olduğundan ötürü üreticinden uygun fiyata satın alıyor ve marketteki şekli düzgün sebzelere göre çok daha uygun fiyata tüketiciyle buluşturuyor. Böylece aslında iki tarafında da kazanmasını sağlıyor, şeklinden ötürü satışını yapamayacağı ürünlerini satabilen üretici, şekli daha güzel diye daha fazla para verecekken aynı ürünü çok daha uygun fiyata alan tüketici. Ayrıca sebze ve meyvenin ne olursa olsun kullanılabilir olduğu ve değerlendirilmesi gerektiği algısını da yaratıyor. Ülkemizde de buna benzer girişimleri görmek çok güzel olurdu 🙂

Hem Türkiye’de hem dünyada çok farklı konulara çözüm üreten birçok sosyal girişimcilik mevcut. Hepsi de bir sorunu çözmek üzere harekete geçip ufak büyük demeden toplumsal fayda yaratmaya çalışıyor. Belki bazılarını biliyordunuz belki ilk defa duydunuz, sizlerin de çözmek istediğiniz, fayda sağlamak istediğiniz en ufak bir konu var ise bile bu girişimlerden ilham alıp belki de ilk adımlarını atmaya başlarsınız 🙂

Kapak Fotoğrafı: Unsplash/@timmarshall

İlginizi Çekebilir: Ece Yılmaz’dan Future Females Ankara