Bloomsday: James Joyce Hayranlığına Adanmış Bir Gün

İrlanda’da her yıl James Joyce’a ve onun en önemli eseri Ulysses‘e adanmış özel bir günün kutlandığını biliyor muydunuz? St. Patrick’s Day kutlamaları kadar yaygın ve şatafatlı olmasa da, her yıl sadece İrlanda’da değil, tüm dünyada 16 Haziran’da kutlanan Bloomsday, İrlandalıların James Joyce sevgisinin bambaşka olduğunun bir kanıtına dönüşüyor.

Bloomsday Nedir?

James Joyce‘a adanmış bir günün, onun ismini taşımıyor olması sizi şaşırtmasın. İrlandalı yazarlar arasında birçoklarının favorisi olan Joyce’un en önemli yapıtı, 1922 ‘de yayınladığı Ulysses. Kurmaca bir karakter olan Leopold Bloom‘un tek bir gününü konu alan romanın geçtiği o gün, 16 Haziran 1904. Bazılarının Là Bloom olarak da adlandırdığı Bloomsday adı, ilk kez James Joyce’un bir mektubunda geçiyor. Joyce, bir grup insanın Bloom’s Day / Bloom’un Günü olarak adlandırdığı bir günü kutladıklarını anlatmış. Bloomsday, özellikle romandaki günün 50. yılı olan 1954’ten beri çok daha coşkulu bir şekilde, özel etkinliklerle kutlanıyor. Böylece 1941’de hayata veda eden James Joyce‘un mirası sadece eserleriyle değil, İrlanda kültürünün önemli bir parçası haline gelmiş bu özel günle de yaşıyor.

Ulysses Romanı

Bloomsday’in İrlanda’da ve dünyada nasıl kutlandığına geçmeden önce biraz Ulysses‘den söz edeyim. Ulysses hakkında bir fikriniz olmasa bile adını paylaştığı bir diğer eseri yakından tanıdığınıza eminim. Ulysses adı aslında Homeros‘un ünlü destanı Odysseia‘nın ana kahramanı Odysseus‘un Latince adı. Joyce’un Ulysses‘i, Homeros’un anlattığı destansı yolculukların aksine tek bir günde geçse de, Odysseus ve Leopold Bloom’un yaşadıkları tematik olarak çokça benzeşiyor, eser yüzlerce yıl önce yazılmış ilham kaynağına birçok gönderme içeriyor. Lepold Bloom, sıradan bir günde Dublin sokaklarında gezinirken, romandaki Molly Bloolm karakteri Penelope ile, Stephen Dedalus karakteri ise Telemachus’la benzerlikler gösteriyor. Diğer yandan Ulysses, İngilizce edebiyatın okunması ve bitirilmesi en zor eserlerinden biri olarak görülüyor. Bunun nedeni ise üç bölüme ve toplam 18 kısıma ayrılmış romanda, 24 saatte geçen olayların kronolojik bir sırayla anlatılmaması. Üstelik iki karakterin, Leopold Bloom ve Stephen Dedalus’un yazar James Joyce’un farklı dönemlerini ve kişiliğinin farklı parçalarını temsil eden bir bütünün parçaları olmaları, okuyucunun işini daha da zorlaştırıyor. Kafa karıştırıcı evet, fakat okuduğunuzda, parçaları birleştirecek, yaşam ve olgunlaşmaya dair çok iyi bir esere vakit ayırdığınızı hissedeceksiniz.

Bloomsday Kutlamaları

İrlanda’da Bloomsday Kutlamaları

Daha önce de söylediğim gibi, Bloomsday’in özel bir şekilde kutlandığı ilk yıl, romandaki günün 50. yıldönümü olan 16 Haziran 1954 olmuş. Eleştirmen John Ryan ve yazar Brian O’Nolan, Dublin’de gün boyu sürecek bir Ulysses turu düzenlemişler ve onlara şair ve yazar Patrick Kavanagh, şair Anthony Cronin, James Joyce’un diş hekimi kuzeni Tom Joyce ve Trinity College akademisyeni A.J. Leventhal eşlik etmiş. Ekipteki herkese romandaki bir karakter atanmış ve tıpkı romandaki gibi atlı arabalarla şehirde gezinmeye başlamışlar. Roman gibi Martello Kulesi‘nde başlayan turlarının, romandaki tüm mekanları kapsaması, geceye kadar sürmesi ve Joyce’un Nighttown olarak adlandırdığı bölgede sona ermesi planlanıyormuş. Fakat turun yarısına geldiklerinde, rotanın bir parçası olan Bailey Pub‘da yorgunluğa ve sarhoşluğa yenik düşmüşler.

Yarıda kalsa da, 1954’teki tur birçok James Joyce hayranına ilham kaynağı olmuş. Bugün Dublin’deki Bloomsday kutlamalarının en önemli parçası, romanın izini süren bu turlar; eğer siz de bir gün Dublin sokaklarında Leopold Bloom’un adımlarını takip etmek isterseniz, İrlanda Turizm Ofisi’nin hazırladığı bu harita size yardımcı olacaktır. Ayrıca belki de 1954’teki grubun yenilgisinin şerefine, sadece bar ve pubları kapsayan Bloomsday turları da seçenekler arasında.

Romanın başlangıç noktası, Sandycove‘daki Martello Kulesi bugün James Joyce Kulesi ve Müzesi adıyla anılıyor. Bloomsday’in en eğlenceli yanı, şehrin her yanında 1900’lerden fırlamış kostümlerle gezen erkek ve kadınlara rastlamak. Ama siz cosplay yapacak kadar sıkı bir Ulysses hayranı değilseniz hem bu müzenin hem de yine Dublin merkezli James Joyce Centre‘ın düzenlediği, işin edebiyat kısmına odaklanan panel, okuma, sergi ve konserleri takip edebilirsiniz. Her yıl 16 Haziran’ı da içine alan Bloomsday haftasında, 30 saati aşan kesintisiz Ulysses okumaları internet ve radyo yayınları ya da canlı performanslarla gerçekleşiyor. Bugüne kadarki en çılgın kutlama ise, romandaki günün 100. yıldönümü olan 16 Haziran 2004’teki: O yıl Dublin sokaklarında kurulan açık hava büfelerinde 10 bin kişiye İrlanda usulü kahvaltı servis edilmiş!

Dünyada Bloomsday Kutlamaları

Bloomsday, Dublin ve İrlanda dışında dünyanın birçok yerinde daha kutlanıyor. Bunların başında pek tabii ki İrlandalı nüfusunun çok yoğun olduğu ABD kentleri geliyor: Washington D.C., Philadelphia, New York ve Boston gibi kentlerdeki kütüphane ve kültür merkezlerinde, tıpkı Dublin’de olduğu gibi özel etkinlikler, okumalar, konserler, performanslar hatta kostüm yarışmaları düzenleniyor. Bloomsday’i yoğun bir şekilde kutlayan bir diğer önemli yerse oldukça sembolik bir öneme sahip: Macaristan‘daki Szombathely adlı küçük kasaba, romanda Leopold Bloom’un babasının doğduğu yer olarak geçiyor. Buradaki kutlamaların merkezlerinden biri, bugün James Joyce’a adanmış Blum Konağı oluyor. Aslında yazarla hiçbir ilgisi olmayan bu konağın önemi, geçmişteki sahiplerinin gerçekten de Blum soyadını taşımasıymış.

Bloomsday Kokteyli

Bloomsday‘in resmî bir kokteyli yok, fakat olsaydı neye benzerdi diye düşünenlerin sayısı hiç de az değil! James Joyce‘un favori içkisinin İrlanda viskisi olduğu, hatta Jameson markasıyla özel bir bağı olduğu bilinenler arasında – dolayısıyla bir Bloomsday kokteyli için ilk ihtiyacınız olan, İrlanda viskisi. Adını romanın karakterlerinden Molly Bloom‘dan alan bu kokteyl oldukça popüler:

The Molly Bloom

Malzemeler: 2 ölçek İrlanda viskisi, ½ ölçek aromalı beyaz şarap, ¼ ölçek acı portakal likörü, 1 çay kaşığı bal, 6 damla absinthe

Hazırlanışı: İçkileri buzla karıştırın. Soğutulmuş bir kokteyl bardağında, limon kabuğuyla servis edin.

 “Tarih,” dedi Stephen, “uyanmaya çalıştığım bir kâbus gibi.”

Ulysses (1922), James Joyce

Sláinte!