İnsanlığın sanata ve mitolojiye olan ilgisi, yüzyıllardır devam eden bir serüven olarak karşımıza çıkıyor. Bu serüvende mitleriyle birlikte bizi en çok etkileyen, sanattaki yansımaları ile büyüleyenlerden bir tanesi de şüphesiz ki aşk ve güzellik tanrıçası Venüs. Venüs’ün Doğuşu tablosunu aklınızda canlandırmanızı istediğimde muhtemelen Sandro Botticelli’nin ünlü eseri aklınıza gelecektir. Ancak, William-Adolphe Bouguereau’nun bu bağlamdaki eserinin de önemli bir değerinin olduğunu hatırlatmakta fayda bulunuyor. Gelin birlikte sanatın ve mitolojinin büyülü dünyasında bir yolculuğa çıkarak Bouguereau’nun Venüs’ünü inceleyelim.

19. Yüzyıl Fransası’nda Sanatın İhtişamı

Öncelikle Venüs’ün Doğuşu, Fransız Ressam William-Adolphe Bouguereau (1825-1905) tarafından 1879’da yapılarak sanatçının en ünlü tablosu olmayı başarıyor.  Fransız Akademik sanatının bir başyapıtı olarak kabul edilen tablo, şu anda Paris’teki Orsay Müzesi’nde sergileniyor.

Eseri incelemeye geçmeden önce, tarihsel bağlamından bahsederek başlayalım. 19. yüzyıl Fransası’nın sanat dünyası, sanatın, eğitimin ve gösterişin merkezi olan Académie des Beaux-Arts’ın egemenliği altındaydı. Bu dönem, sanatın akademik kurallara uygun olarak öğretildiği, yıllık sergilerin önemli etkinlikler olduğu ve geleneksel konuların öne çıkarıldığı bir zamandı. 

Mitoloji, tarihi sahneler ve dramatik anlar, Académie’nin onayladığı temel konulardı. Bu temaların işlenmesi, cilalı illüzyonizmin kullanımını teşvik etti ve sanatçıların ustalıklarını sergilemeleri için onlara yeni bir kapı açtı. William-Adolphe Bouguereau gibi sanatçılar, Académie’nin önde gelen isimleri arasındaydı. Bouguereau’nun eserleri, etkileyici zarafeti ve inceliğiyle dikkat çekerken, geniş halk kitlelerinin ilgisini çekti. Dönemin devlet ve politik figürleri tarafından alkış alan Bouguereau’nun eserleri için devlet himayesinden büyük ölçüde yararlandığınıda söyleyebiliriz.

 Akademizm İzleri 

Bouguereau’nun Venüs’ün Doğuşu tablosunun teknik detaylarına geçmeden önce, bu tabloyu sadece bir sanat eseri olarak değil; aynı zamanda kadın figürünün tarihsel ve kültürel temsili açısından da önemli bir kaynak olarak görmemiz gerekiyor. Büyüleyici tablo, 300 cm yüksekliğinde ve 215 cm genişliğindeki tuval üzerine işlenmiş, detaylarıyla dikkat çeken yağlıboya bir tablo. Sizin de dikkatinizi çekmiş olacaktır ki, günümüzün dijital çağında akıllı telefonların yaygınlaşmasıyla birlikte 2:3 en boy oranıyla modern ekranlara uyum sağlayacak şekilde tasarlanmış gibi göründüğünü söyleyebiliriz. 

Bouguereau’un Venüs’ün Doğuşu tablosu, 19. yüzyılın popüler sanat akımı olan Akademizm’in özelliklerini büyük ölçüde yansıtıyor. Eser, klasik mitolojik bir konuyu idealist bir güzellik ve natüralist bir gerçeklikle ele alarak Akademizm’in doruklarını temsil eder nitelikte.

Bouguereau’un eserlerinde dikkat çeken noktalardan biri, gerçekçi tasvirleri. Özellikle dalgaların, bulutların ve tenin detaylı ve gerçekçi bir şekilde resmedilmesi, sanatçının doğal dünyaya olan ilgisini ve yeteneğini keşfetmemize yardımcı olurken sanatına da bir derinlik katıyor. Bunun yanı sıra, figürlerin psikolojik derinlikleri de önemli. Bu tablo özelinde figürlerin birbirleriyle etkileşime geçerek içsel düşüncelerini, hislerini ve duygularını yansıttıklarını görebiliriz. Bu detaylar, Bouguereau’un eserlerinin sadece dış görünüşe odaklanmayıp aynı zamanda insanın iç dünyasına da derinlemesine bir bakış sunmasını sağlıyor.

Sanat, Mitoloji ve Tabular

Eseri incelemeye başlamadan önce hikâyeyi detaylarıyla bilmemiz de çok değerli. Yunan Mitolojisi’nde Zaman Tanrısı olan Kronos, babası Uranüs’ün hükümdarlığına son vermek ve soyunu kurutmak için bir plan yapıyor. Bu plan, Uranüs’ün cinsel organını kesip Akdeniz’e atmasıyla gerçekleşiyor. Kesilen organın denize düşmesiyle deniz köpüğüyle karışan döllenmiş sperm hücreleri geniş bir alana yayılıyor.

Deniz köpüğü ve döllenmiş hücrelerin birleşmesi sonucunda ortaya çıkan yeni yaşam formu, bir süre istiridye kabuğunda gizleniyor.  Bu süreçte, güvercinler tarafından korunan ve büyütülen bu varlık, sonunda kabuğun kırılmasıyla gün yüzüne çıkıyor. Bu yeni varlık, tahmin edersiniz ki aşk ve güzellik tanrıçası olarak tanınan Venüs/Afrodit’ten başkası değil!

Venüs’ün Doğuşu hikâyesi, sanatçılar üzerinde büyük bir etkiye sahip. Özellikle ressamlar ve heykeltıraşlar, bu hikâyeyi eserlerinde sıklıkla işlemişler. Bouguereau’nun eserinde de, Venüs’ün kıyıya vurduğu bu son anlar etkileyici bir şekilde betimleniyor. Bu sahne, mitolojik doğumun dramatik ve sembolik yönlerini sanatsal bir bakış açısıyla bize gösteriyor. 

Günümüzde ise, birçok toplumda kadın çıplaklığı ve cinselliği hâlâ tabu olarak kabul edilerek bir suç olarak görülmekte. Bu durum, geçmişten günümüze sanat dünyasında çeşitli tartışmalara ve değerlendirmelere neden olmuş. Özellikle ressamlar arasında, kadın bedenini temsil etme şekilleri ve bu temsillerin nasıl algılandığı konusunda farklı yaklaşımlar bulunuyor. Bouguereau gibi sanatçılar, kadın çıplaklığını ele alırken genellikle saygınlık ve erotizm arasında ince bir denge kurmaya çalışmışlar. Onun eserlerinde, çıplaklık ölümsüzlüğü ve tanrısal gücü simgelerken aynı zamanda erotik bir çekiciliği de yansıtıyor.  Fransız Akademisi gibi kurumlar ise, bu tür eserlerin değerlendirilmesinde ve sanatsal ifade özgürlüğünün korunmasında önemli bir rol oynuyorlar. Heteroseksüel bir erkeğin bakış açısını sanatın içinde nasıl işlediği ve bu bakış açısının nasıl yüceltildiği konusu, sanat eleştirmenleri ve izleyiciler arasında sürekli bir tartışma konusu olarak karşımıza çıkıyor. Önemli olan, bu tartışmalarda olan ifade özgürlükleri ve toplumsal normlarla olan ilişkilerimizi sorgulama kısımlarımız. 

Venüs’ün Doğuşu’nu Anlamak

Venüs figürü; yuvarlak ve diri göğüsleri, kırmızı dudakları ve ince uzun burnuyla kadınsı hatlara sahip bir yüz ile tasvir ediliyor. Saçları neredeyse dizlerine kadar uzanan Venüs, ellerini kırmızı dalgalı saçlarında gezdirirken selamlıyor bizleri. Kontrapposto pozisyonunda duran Venüs, sol bacağını ağırlık olarak kullanırken sağ bacağı dizden bükülmüş hâlde duruyor. Vücudunun üst kısmı dengedeyken, bu basit bir bel kıvırma hareketi gibi görünse de Greko-Romen dönemde yaygın olan ve Gotik S-eğrisi olarak da bilinen bir S-eğrisi oluşturduğunu söyleyebiliriz.  En başta bahsettiğim gibi, eğer Sandro Botticelli’nin ünlü eseri Venüs’ün Doğuşu ile karşılaştırırsak Bouguereau’nun Venüs’ü cesurca ve doğal bir şekilde sunduğunu görebiliriz. Venüs, saçlarıyla kasık bölgesini ve göğüslerini kapatmıyor, bu da bazı 19. yüzyıl yorumcuları tarafından fazla cesurca bulunmasına sebep oluyor. 

Ek olarak bu figürün, ideal Greko-Romen kadın formunun mükemmel bir örneği olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.  Bouguereau’un Venüs betimlemesiyle dönemin estetik anlayışını ve kadın figürünün nasıl idealize edildiğini de ayrıca anlayabiliriz. 

Venüs’ün etrafında onun doğumunu ve gelişini kutlayan çeşitli figürler yer alıyor. Venüs’ün ayaklarının dibinde Cupid (Eros) ve sevgilisi Pysche yer alıyor. Psyche, bir yunus balığıyla oynarken Cupid annesine hayranlıkla bakıyor. Bu iki meleğimize eşlik eden bir melek yağmuru olduğunu söyleyebiliriz, hepsi Venüs’ün gelişini sevinçle kutlarken gökyüzünde uçuyorlar. Ayrıca Bouguereau’nun doğa betimlemelerindeki titizliğinden bahsetmiştik. Arka plana dikkat ederseniz, havanın açık renkte ancak bulutlu bir şekilde tasvir edildiğini görebilirsiniz. Bu bağlamda, bulutlar kısa sürede dağılacaktır çünkü Venüs’ün doğuşu bir nevi baharı simgeler.

Kronos’un soyundan gelen ve Venüs’ün yanında yer alan Sentor ise (yarı at yarı insan şeklinde tasvir edilir) Poseidon. Poseidon, denizlerin olduğu kadar atlarında tanrısı olduğu için mitolojik resimlerde genellikle at biçiminde ya da atla ilişkilendirilen bir detayla tasvir edilir. Poseidon’un yanında ise Flora’yı görüyoruz. Ayrıca iki Sentor’u deniz kabuklarına üflerken görüyoruz, zarif dişi perilerde onlara eşlik ediyor.

Bouguereau’nun Venüs’ü sayesinde sanatın ve mitolojinin büyülü dünyasında bir yolculuğun sonuna geldik. Bu eserin, Venüs figürünün çıplaklığı ve doğallığı ile dönemin estetik anlayışını ve kadın figürünün nasıl idealize edildiğini yansıttığını söyleyebiliriz. Bouguereau, mitolojik doğumun dramatik ve sembolik yönlerini sanatsal bir bakış açısıyla gözler önüne sererken çok başarılı bir iş ortaya koyduğu için, günümüzde bu eserin değeri çok daha net bir şekilde anlaşılıyor. 

Kapak Fotoğrafı: Bouguereau

İlginizi çekebilir: Öyküm Kütük’ten Boticelli ile Venüs’ün Doğuşu