Haberler

“Sevdiğin işi yap ve bir gün bile çalışma.” Sıkça duyduğumuz ve ilham verici olduğunu düşündüğümüz bu söz realistik mi?

Hobilerinizi düşünün: Yemek yapmak, spor ya da sanat… Yaptığınız işler için harcadığınızın zamandan vicdan azabı duyduğunuz ya da çevrenizden bu yeteneklerinizi en azından sosyal medyada paylaşarak gelir elde etmeniz önerileri aldığınız mutlaka olmuştur. İşte Refinery’den Andrea Cheng de tam olarak bu fenomeni Finansal terapist Lindsay Bryan-Podvin’in görüşleri eşliğinde mercek altına alıyor. Bryan-Podvin’e göre: “Pandemi sırasında hobi olarak başlayan yan işlerin büyük bir yükseliş gösterdiğini ve kadınların girişimciliğe ilgi göstermeye başladığını gözlemleniyor. Genellikle, bakım rolleri üstlenen ve geleneksel işlerini bırakarak gelir elde etmek için yaratıcı yollar bulan kadınlar bu durumu yaşıyor. Kreatif üretimleri paraya dönüştürme fırsatına sahip olmak güçlendirici bir şey, ama aynı zamanda hobilerimizin yan işlere dönüşmesi gerektiğini hissettiren sistemleri de düşünmemiz gerekiyor.”

Öte yandan en azından bir ek işe dönüşen hobilerin sayısı yakın zamanda azalacak gibi görünmüyor. Özellikle de kadınlar için. Zira “Money Moves” adlı, kadınların yaşam maliyeti krizine nasıl tepki verdiğini incelemek amacıyla R29 Intelligence tarafından gerçekleştirilen en son çalışmaya göre kadınların %60’ının paranın zihinsel alanlarının yarısından fazlasını kapladığını söylüyor.

Çevre dostu tekstiller ve geleneksel tekniklerdeki gelişmeler, sürdürülebilir üretim süreçlerine doğru önemli bir değişim sunuyor. Çevre bilincine sahip tüketiciler sayesinde yükselen bu niş pazar artık tekstil sektöründe resmi iş fırsatları yaratma çabaları, kayıt dışı istihdam ve düşük ücretler gibi sorunları ele alarak ekonomik büyümeyi teşvik ediyor. Bu gelişimlerin bel kemiği halini alan sürdürülebilir kumaşlar da özellikle bu alanda öne çıkan Türkiye’yi ilgilendiriyor.

Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) Türkiye ofisi, EkoDoku Kadın Sürdürülebilir Yaşam Kooperatifi ile iş birliği yaparak çevre dostu tekstilleri teşvik etmek ve hızlı modanın çevresel etkilerini vurgulamak amacıyla bir girişim başlatmış durummda. ILO yetkililerinin saha ziyaretleriyle yönlendirilen ve ILO’nun teknik ve finansal desteğiyle güçlendirilen bu çaba, Türkiye’de sürdürülebilir moda uygulamalarını geliştirmeyi hedefliyor. EkoDoku, doğa bazlı kumaşlar ve geleneksel tekniklerden üretilen benzersiz bir koleksiyonun yaratılmasına öncülük etmeyi böylece de sürdürülebilir tekstilleri savunmayı ve resmi iş fırsatları yaratmayı amaç ediniyor.

Pandemi uzaktan çalışma özellikle start-up’lar arasında hızla popülerlik kazanıyordu. Bunun nedeni, henüz oluşmamış bir şirket kültürü üzerinde olumsuz bir etkisi olmadan, dünya çapında yetenekleri işe almanın bir yolu olarak görülmesi ve tabii ki düşük maliyetlerdi. Şimdiyse verimlilik sorunları üzerine bu konu yeniden konuşuluyor.

Büyük şirketlerin çalışanların ofise dönmelerini istediği, özellikle teknoloji şirketlerindeki çalışanlarınsa direndiğini özellikle son iki yılda gözlemleme şansı buluyoruz. Öyle ki, Dell, bu yılın başlarında yeni bir ofise dönüş girişimi duyurdu. Yeni planda, çalışanların kendilerini uzaktan ya da hibrit çalışan olarak sınıflandırmaları gerekiyordu… Kendilerini uzaktan çalışan olarak sınıflandıran çalışanlar, artık şirkette terfi edemeyeceklerini veya yeni pozisyonlara atanamayacaklarını kabul etmiş oluyorlardı. Bundan aylar sonra Business Insider, Dell’in iç takip verilerini gördüğünü ve bu verilerin, iş gücünün neredeyse yüzde 50’sinin uzaktan çalışmanın sonuçlarını kabul etmeyi tercih ettiğini ortaya koyduğunu iddia ediyor!

Özellikle genç Y ve Z kuşağı kişisel özgürlüklerini kariyer basamaklarını tırmanmaktan çok daha önemli görüyor. Ofise dönüş konusundaki nihai mücadelenin sonucunu ise maksimum verimliliğe ulaşmak için merkezi bir konumda, yüz yüze ve ekip arkadaşlarıyla beyaz tahtada yan yana olmanın gerektiğine inanan kişilerin, Zoom görüşmeleri, Slack sohbetleri ve Figma işbirlikleri gibi yeni çalışma yöntemlerinin yeterince iyi olduğunu kabul edip etmemeleri belirleyecek.

‘De-influencing’, ‘underconsumption-core’ ve daha fazlası… Tüm bu yeni kavramlar özünde sebep gerek ekonomik gerek çevresel kaygılar olsun daha az tüketmeyi destekleyen yaklaşımın bir trend halinin aldığını kanıtlıyor. Öyle ki; iklim aktivisti Greta Thunberg, bu ay Vogue Scandinavia’nın ilk sayısının kapak röportajında yer aldı ve üç yıldan fazla bir süredir yeni kıyafet almadığını, bunun yerine ikinci el satın almayı, ödünç almayı veya eşyaları tamir etmeyi tercih ettiğini belirtti.

Öte yandan; tüketiciler “daha az al, daha uzun süre kullan” anlayışını benimsedikçe, ürünlerin daha iyi bakımını sağlayan ve yeniden kullanımı teşvik eden platformlar ve ürünler için fırsatlar artıyor. Dylon Dyes’in yeni kampanyası “Re-Dye Don’t Re-Buy”, katılımcıların %34’ünün artık bilinçli olarak daha az kıyafet aldıklarını belirten araştırmalara atıfta bulunuyor ve insanları sahip oldukları kıyafetlere daha iyi bakmaları için nasıl yapılır rehberleri aracılığıyla teşvik ediyor. Tüm seviyelerdeki markalar, satın alma sonrası tüketiciyle paylaştıkları ortak sorumluluğa olan ilgilerini artırmaya başlıyor. Zamansız tarzlar geliştirmek, yerleşik çok yönlülük sunmak ve TikTok’taki DIY Jenerasyonu sayesinde büyük bir ivme kazanan tamir ve onarım hizmetleri sunmak, tüketicileri daha az satın almaya ve yeniden kullanmaya teşvik etmenin yolları olarak karşımıza çıkıyor.

Erken 2000’ler estetiği, romantik komedi filmler, moda anlayışı ve şimdi de pazarlama trendleri. 20’yılda bir başa saran trend döngüsünde erken 2000’lerin pek çok alanda yeniden gözde haline geldiğini görüyoruz. Benzer bir eğilim şimdi pazarlama trendleri için de kendini gösteriyor ve ‘simple words marketing’ adı altında daha sade, basit ya da sıcak diyebileceğimiz bir şekilde karşımıza çıkıyor. Pazarlama uzmanı Adriana Castillo 2025’te çok daha sık karşımıza çıkacak bu akımın getireceklerini şöyle sıralıyor:

“El Yapımı”nın Öne Çıkışı: Hem görsel hem de yazın alanında AI hakimiyetinin artışı ile benzersiz ve insan zihninin ürünü olan yazılar ve görsel dünyalar bir farklılık ve hatta övünç kaynağı olarak değerlendirilmeye başlayacak.

Reklam Yüzü Olarak Çalışanlar: Markaların kendi çalışanları içeriklerinin yüzü haline gelecek. TikTok’ta karşımıza sıkça çıkan “İş Yerinde XX Olarak Bir Günüm” içeriklerinin bir yansıması olarak markalar ürünlerini tanıtmak için halihazırda onları iyi tanıyan ve anlatabilecek olan çalışanlarına öncelik verecek.

İçerik Üreticilere Özgürlük: Ekonomik sıkıntılarla birlikte tüketicilerin otantik içeriklere estetikten daha çok önem vermesi sayesinde bir ürüne dair içerik üretenler içeriğin görsel dünyasını hem de kullanacakları dili seçerken daha özgür olacaklar. Aynı arayış dev bütçeler ve çekim ekipleriyle çalışmak yerine doğal içerikler sunan mikro influencerların yükselişine de yardımcı olacak.

Sosyal ve ekonomik nedenlerle birçok kişi evlilik veya ev sahibi olma gibi geleneksel dönüm noktalarından uzaklaşıp bunlar yerine daha ulaşılabilir, kişisel başarılara odaklanıyor. Bu zamana dek “milestone” olarak anılan bu büyük başarıların yerini alan küçük başarılar içinse ‘minorstone’ ifadesi yeni bir terim olarak karşımıza çıkıyor.

Belirli yaşlarda önemli kilometre taşlarına ulaşmaya yönelik toplumsal beklentiler hızla değişiyor. Tüketiciler benzersiz yollar çiziyor ve başarıyı çeşitli şekillerde yeniden tanımlıyor. Ev sahibi olmak ve aile kurmak gibi geleneksel hedefler, artan yaşam maliyetleri nedeniyle daha az ulaşılabilir hale geldikçe, yetişkinliğin klasik göstergeleri de değişiyor. Günün sonunda markalar ve pazarlama dünyası da bu eğilime uyum sağlayacak, yeni formüller geliştirmek durumunda kalıyor. Trend analizi şirketi WGSN’e göre 2026’ya doğru ilerlerken işletmelerin daha esnek olması gerekecek. Ürün ve hizmetler artık katı yaş beklentilerine bağlı kalmaması bunun yerine, daha geniş bir yelpazedeki yaşam deneyimlerine ve kişisel dönüm noktalarına hitap etmesi gerekiyor.

Küçük başarıları kutlama alışkanlıkları tüketim alışkanlıklarını da değiştirirken kutlama anlayışı da değişiyor. Artık boşanma partilerinden öğrenci kredilerini ödemeye ve kötü bir işten ayrılmaya kadar kutlama yapmak için yeni nedenler ortaya çıkıyor tabii bu da markaların grupla daha kişisel düzeyde bağlantı kurması için heyecan verici fırsatlar yaratıyor. İş modellerini bu yeni düzene adapte etmenin iyi bir örneği olan Hong Kong’daki DBS Bank’in kampanyası, müşterileri aile tatil kıyafetlerini koordine etmek gibi basit zevklerin tadını çıkarmaya davet ediyor. Ayrıca Y kuşağı çiftlerine özel bir finansal planlama aracı olan Plenty’yi piyasaya sürmüş durumda.

Hermès, Rick Owens ve The Row… Bu üç markanın ortak özelliği nedir? Artık yanıt yalnızca yüksek modanın birer parçası olmaları değil Walmart e-store’dan görünmüş olmaları! Süpermarket koridorunda yürüyüp sütle yumurta arasında bir Birkin poşeti bulsaydık muhtemelen kafamız karışırdı. Geçtiğimiz hafta sonu, birçok kişinin Walmart’ın çevrimiçi mağazasında ikinci el Birkin çantalarını 30.000 dolardan fazla fiyatlara sattığını keşfettiğinde de buna benzer tepkiler alındı.

Geçtiğimiz hafta Walmart e-store’da bu markalara ait ürünler görülünce web sitesinin ekran görüntüleri X’de viral hale geldi. Peki bu lüks ürünlerin Walmart’ta ne işi var? Editör Caroline Issa’nın Twitter’da öne sürdüğü teorilerden biri, yeni ürün bolluğunun lüks perakendeci Matches’in çöküşünden kaynaklandığı yönünde. Issa’ya göre Matches, bu yılın Mart ayında yönetime girdikten sonra hisselerinin büyük bir kısmını üçüncü bir tarafa sattı ve o da bunu Walmart’a sattı; bu yüzden şimdi Hermès, Jacquemus ve Dries Van Noten’un akınını görüyoruz! Bu yalnızca online bir teori olsa da Walmart’ın Amazon ve eBay gibi yerlerle rekabet etme amacı ve borçları birlikte düşünüldüğünde imkansız görünmüyor. Günün sonunda lüks moda dünyasının uzun zaman uzak durduğu online toplu pazar yerleri arasındaki mesafenin zannettiğimizden çabuk kapanması olası.

Hiç dolaptan bir giysinize uzanıp “Bunu iş yerim için harcamayacağım” dediğiniz oldu mu? Yıllarca kabul gören iş yerine en resmi ve güzel kıyafetleri giyme anlayışı Çin’de finansal ve politik sebeplerle yerini tam tersine bırakıyor.

Ağır çalışma koşullarını ve gelir dengesizliklerini protesto etmek için başlayan Gross Outfits At Work (İş Yerinde Berbat Kıyafetler) akımı, “Koşulları bu kadar kötü bir iş yerinde güzel görünmek için neden para ve zaman harcayayım ki?” sorusundan doğuyor. Çin’in Twitter ve Instagram muadilleri olan Weibo ve Xiaohongshu’da başlıyan akım, aşırı soğuk havaya rağmen işvereni tarafından ofise çağrılan ve bunun için de tuhaf görünse de bedenini soğuktan koruyan bir kombin yapan Kendou isimli kişinin bu giyim tercihleri nedeniyle patronundan mobbing görmesiyle ortaya çıkıyor. 752,000 defa beğenilen ve 1.4 milyonun üzerinde paylaşılan bu video, Çin’de İşe Berbat Kıyafetlerle Git” hashtagiyle birlikte bir protesto akımına evriliyor. Modayı bir protesto aracı olarak kullanan Çinli Z kuşağı gençlerin vermek istedikleri mesaj şu şekilde: “Koşullar böyleyken işi de iş yerini de fazla ciddiye almak yersiz.”

‘Glass ceiling’ yani “cam tavanlar” tabirine pek çoğumuz aşinayız. Bu tabir, kadınların iş yaşamında özellikle yöneticilik gibi yüksek pozisyonlara çıkmasının önüne geçen soyut engeller olarak tanımlanan ve feminist öğretinin uzun yıllardır üzerinde durduğu bir problemi ifade ediyordu. Peki güncel iş yaşamında büyük ölçüde aştığımızı zannettiğimiz bu problem karşımıza taktik değiştirerek çıkıyor olabilir mi?

‘Glass cliff’ yani “cam uçurum”, “cam tavan”ın bir akrabası ve kadınların işler kötü gittiğinde güçlü pozisyonlara yükseltilmesi anlamına geliyor. Bu taktikte kadınlar, gücün üst kademelerine ulaştıklarında istikrarsız konumlara yerleştiriliyorlar ve bu nedenle başarısızlık olasılıkları daha yüksek oluyor. Bu da onların “uçurumdan” düşme riskinin daha yüksek olduğu anlamına geliyor. Bu kavram ilk kez 2005 yılında Exeter Üniversitesi araştırmacıları Michelle Ryan ve Alexander Haslam tarafından ortaya atılıyor.Araştırmayı motive eden faktörse 2003’te The Times’ın, kadın liderlerin şirket performansı üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olduğunu öne sürmesi oluyor.

Ardından Utah Eyalet Üniversitesi’nden araştırmacılar Alison Cook ve Christy Glass, 15 yıllık bir süre boyunca Fortune 500 şirketlerini inceleyen araştırmayla karşımıza çıkıyorlar ve Ryan ile Haslam’ınkine benzer bulgular bildiriyorlar: Beyaz kadınların ve beyaz olmayan erkek ve kadınların, zayıf performans gösteren şirketlerin CEO’luğuna terfi etme olasılıkları beyaz erkeklere göre daha yüksek. Peki kadınlar ve azınlıklar bu pozisyonları neden kabul ediyor? Cook’un Vox’a verdiği röportaja göre; “Firmalar kötü performans gösterdiğinde, gerçekten nitelikli beyaz erkek adaylar ‘Ben bu işe adım atmak istemiyorum’ diyebiliyor. Kadınlar ve azınlıklarsa bunun benzer bir pozisyona yerleşmek için ellerindeki tek şans olduğunu düşünebildiklerinden devam etmek ve bu fırsatı değerlendirmek konusunda ısrarcı davranıyor.”

Üzerinde favori çizgi film karakteriniz olan kupalar, Marvel figürleri, “yetişkin” legoları ve boyama kitapları… Bunlardan herhangi birini satın almış olabilir misiniz? Yanıtınız evetse ‘kidult’ olma ihtimaliniz yüksek.

‘Kidult’ terimi kid (çocuk) ve adult (yetişkin) kelimelerinin birleşiminden oluşuyor ve çocuklar gibi alışveriş yapan yetişkinleri ifade ediyor. 19’dan 99’a kadar yetişkinlik yıllarını yeniden şekillendiren ‘kidult’lar, yetişkin yaşamına yeni bir yaklaşımı temsil ediyor ve çocuk markaları için olgun genişleme fırsatları sunuyor. Bizi bir tüketici kategorisi altında şekillendiren bu çocukluğa dönüş arzumuzun nedeni ve etkileri tam olarak ne? Trend analizi şirketi WGSN’e göre; yetişkin yaşamının çoğu zaman stres anlamına geldiği bir dünyada, çocukluğun neşesini yaşatmak önemli hale geldi. Bu nedenle nostaljiyi çağrıştıran, hem çocuklara hem de yetişkinlere hitap eden oyuncaklar ilgi görüyor. Temmuz ve Eylül 2022 arasında çevrimiçi koleksiyon satışları %104 arttı. Çocuk pazarında nostalji uyandıran oyuncaklara olan talebin artmasıyla, koleksiyonluk oyuncakların değeri 2032 yılına kadar 35,3 milyar dolara ulaşabilir.

ABD oyuncak satışları Kovid-19 salgınının ilk iki yılında %37 arttı. Uzmanlar başlangıçta bu artışı tükenmiş ebeveynlerin çocukları için dikkat dağıtıcı şeyler satın almasına bağladı, ancak yeni veriler yetişkinlerin kendileri için oyuncak satın aldığını gösteriyor. The Toy Association, oyuncak bebek, kaykay ve masa üstü oyunlarında artışla birlikte ABD’li yetişkinlerin %58’inin pandemi sırasında oyuncak satın aldığını tespit etti. 2027 yılına gelindiğinde küresel oyuncak ve oyun pazarının 70,12 milyon dolar büyümesi bekleniyor. Koleksiyonluk oyuncakların piyasa değerininse 2032 yılına kadar 35,3 milyar dolara çıkacağı tahmin ediliyor.