Haberler

Eğer geçtiğimiz hafta sosyal medyada biraz olsun zaman geçirdiyseniz muhtemelen Kim Kardashian kendi android hizmetkarlarını tanıttığı o video kesitlerine muhtemelen rastlamışsınızdır. Kardashian, Musk’ın sibernetik hizmetkarlarını desteklerken kendisine taban taban zıt bir argümanla gündem olan Emmy ödüllü oyuncu Ayo Edebiri “anti-AI” yani AI-karşıtı olduğunu açıkladı.

Instagram hesabından çevre dostu hesap Waste Free Planet’in yapay zekanın çevresel etkilerine dikkat çeken bir infografiği öne çıkaran gönderisini paylaşan oyuncu, takipçilerine şu çağrıyı yaptı: “Lütfen yapay zekayı, seksi bir Sims karakterine benzeyeceğinizi görmek için falan kullanmayı bırakın – bunu yetenekli ve biraz sapık bir sanatçıya 6 dolara falan yaptırabilirsiniz ya da bilmiyorum, hayal gücünüzü kullanın. Ne mi benzersiniz? Küçük versiyonunuz gibi – işte, söyledim. Bu saçmalık hem gezegeni hem de beyinlerimizi mahvediyor!!!!” Edebiri’nin paylaştığı gönderideyse şu ifadeler yer alıyordu: “2027 yılına kadar, yalnızca yapay zeka kullanımı Yeni Zelanda’nın tamamı kadar su tüketmesi bekleniyor.”

Çevre krizinin etkileri hissedilir şekilde artarken Edebiri’nin mesajının altını çizmek önemli. Zira yapay zeka, inanılmaz miktarda su tüketiyor. The Independent, 2023 yılında Microsoft’un veri merkezlerinin tek bir yılda 2.500 olimpik yüzme havuzundan fazla su kullandığını bildirdi. Bunun nedeniyse, yapay zekanın sürekli olarak karmaşık hesaplamalar yapmak için devasa bilgi işlem kaynaklarına ihtiyaç duyması. Microsoft’un son çevresel raporuna göre, şirketin su tüketimi 2021 ile 2022 arasında %34 oranında artarak yaklaşık 1,7 milyar galon seviyesine ulaşmış durumda…

Günlük yaşamın getirdiği büyük duygularla baş etmek için geliştirdiğimiz yollar duygusal yemeden egzersiz ve meditasyona geniş bir sprektrumda sağlıklı ve sağlıklı olmayan yöntemler olarak yerini alıyor. Bu pratiklere eklenen bir yenisiyse ‘rage cleaning’ yani öfkeli temizlik.

Ortalama bir Türk annesinin çok da çığır açıcı bulmayacağı bu yöntem TikTok’un yükselen trendleri arasında. TikTok’ta araması yaparsanız, ham duyguları temizliğe kanalize etmenin oldukça popüler olduğunu görebilirsiniz. Öte yandan bu aktivitenin iyi hissettirmesi şaşırtıcı değil çünkü temizlik mutluluk hormonlarınız olan endorfinlerinizi harekete geçirirken kısa süre sonrasında da tertemiz bir evin verdiği tatmini yaşamaya yardımcı oluyor. ‘Rage cleaning’i denemek isteyenler için bu tatmini arttırmak için önerilenler arasındaysa; fonda metal ya da punk rock gibi isyankar mesajları olan müzikler dinlemek, kısa zaman aralıklarında tek bir bölgeyi temizlemek ve özellikle de zamanınız olmadığı durumlarda size en çok tatmini getirecek işi seçip yalnızca onu tamamlamak (yalnızca bulaşıkları yıkamak ya da makineye çamaşır atmak gibi) yer alıyor.

Duşlar günlük temizlikte başrolde olabilir, ancak banyolar gerçek lüksün zirvesi olarak kabul edilir. ‘Bath bomb’lar, banyo tuzları, jakuzi jetleri, “banyo menüleri,” mumlar ve daha fazlası… Şimdiyse şaşırtıcı bir değişimle, mütevazı duşlar parlamaya hazır yeni yıldız haline geliyor. Zira İtalya genelindeki lüks oteller, misafirlerini özenle tasarlanmış sıcaklıklar, renkler, su basınçları ve aromaterapi deneyimleriyle büyüleyerek duşların gücünü keşfediyor.

“Emotional showers” yani “duygusal duşlar,” lüks İtalyan spalarının giderek yaygınlaşan bir özelliği haline geliyor. Bu terim, “una doccia emozionale” ifadesinin biraz tuhaf bir çevirisi; daha doğru bir şekilde “duyusal duş” olarak adlandırılabilir. Çoğu duygusal duş, sert bir sağanak yağmurdan ince bir sise kadar değişen farklı su basıncı modları sunuyor ve bu modlar belirli ışık ve seslerle eşleştiriyor. Amaç<, canlandırıcı, huzur verici ya da bu ikisinin arasında bir duygusal durum yaratmak ve kan dolaşımını artırmak! Deneyimin temel unsuru ise “kromoterapi” yani renklerin farklı sağlık ve duygusal faydalar sunduğu fikri; duşlarda da, renkli ışıklar neredeyse bir diskotek havasında deneyimleyenin çevresini aydınlatıyor.

 Düzenli aralıklarla Paris Anlaşması’na taraf ülkelerin iklim değişikliğiyle mücadelede sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik taahhütlerine dair raporlar yayınlayan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) yakın zamanda yayınladığı son raporda ülkelerin taahhütleri, küresel emisyonların 2030 itibarıyla 2019 seviyelerine kıyasla yalnızca yüzde 2,6 azaltılmasını sağlayacağını belirtti. Bu gelişme, Paris Anlaşması’nın küresel ortalama sıcaklık artışını, sanayi öncesi döneme göre 1,5 dereceyle sınırlandırmak için gerekli gördüğü yüzde 43’lük azaltım seviyesinden oldukça uzak!

Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi (İPM) İklim Değişikliği Çalışmaları Koordinatörü Dr. Ümit Şahin raporu şöyle değerlendiriyor: “Emisyonların çoktan azalmaya başlamış ve azalma oranının 2030’da yüzde 43’e ulaşmış olması gerekiyor. Ama Sentez Raporu en iyi ihtimalle yüzde 2,6 azalacak diyor ki bu da 1,5 derece, hatta 2 derece hedefinin kaçırıldığını gösteriyor. Emisyonların 1,5 derece hedefi için yüzde 42 veya 43 oranında, 2 derece için ise yüzde 28 azaltılmış olması gerekiyordu. Ama yüzde 28 nerede 2,6 nerede? Mevcut durum bizi hızla 3 dereceye doğru götürüyor. Raporun bize özetle söylediği şey bu. Mevcut yaşam biçimleriyle, insan uygarlıklarının, bu yüzyılın sonunda 3 dereceyi geçecek olan küresel ısınmaya adapte olması mümkün değil.”

“Atıkları nasıl yeni, tekrar kullanılabilir malzemelere dönüştürebiliriz?”, “Misafirperverlik, gastronomi ve yiyecek tüketimini yeniden nasıl tasarlayabilir ve şehirdeki geri dönüşüm seviyelerini nasıl artırabiliriz?” gibi soruların yanıtlarını arayan ve ileri dönüşüme göz kırpan projelerin sayısı her geçen gün artıyor. Bunlardan biri olan ‘Biofabrique Canteen’ projesi de şehir atıklarına yeni bir kimlik kazandırıyor.

Vienna Design Week, bu yılki festival merkezinin kafe tasarımını, kolektif stüdyo dreiSt.’ye emanet etti. Böylece ortaya kentsel atıkların döngüsel bir inşaat endüstrisini beslemedeki potansiyelini ortaya koymayı amaçlayan ‘Biofabrique Canteen’ çıktı. Metro kazı kili ile sırlanmış 1.700 el yapımı seramik karonun yer aldığı kafenin bar masaları ve tezgahları Carbo ve Adobe tuğlaları gibi enerji tasarruflu malzemelerden oluşuyor. Kafenin gastronomi ortağı Karma Food ise festival kafesinde sadece köri, tatlılar ve benzeri lezzetler sunmakla kalmıyor, aynı zamanda Rote Wand – Friends and Fools ile birlikte düzenlenen atölyeler ve özel bir akşam yemeği daveti aracılığıyla biyobölgesel gastronomi konusundaki soruları da gündeme getiriyor.

Yeni bir terim olarak karşımıza çıkan “ev genci” İngilizce NEET (Not in education, employment or training) terimini ‘nin bir karşılığı olarak ‘ne çalışan, ne okuyan ne de iş arayan’ ya da ‘ne eğitimde, ne istihdamda’ anlamına geliyor.

4 milyon 627 bin ile OECD ülkeleri arasında ( 36 üye ülke arasından) en yüksek ev genci sayısına sahip olan ülke güncel olarak Türkiye. Verilere göre Türkiye’de yaşayan 20-24 yaş arası gençlerin %33,3’ü herhangi bir eğitim almıyor ve iş aramıyor. Ailelerinden para istemekten rahatsız olmakla birlikte çoğunlukla geçimini bu şekilde sağlayan ev gençleri, vakitlerinin büyük bir bölümünü evde geçiriyor çünkü sosyal yaşam için ayıracak bütçeleri olmuyor. İstanbul Bilgi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Emre Erdoğan’a göre ev genci meselesinin en önemli sorunlardan biri olmasının temel nedeni; kalıcı ve nesiller arası yoksulluğa dönüşüyor olması. Üstelik ev genci meselesi cinsiyet eşitsizliği problemini de keskinleştiriyor zira kadınlarda ev genci oranının erkeklere göre daha yüksek olduğu görülüyor. Ev genci sayısının artmasını tetikleyen etkenler arasındaysa; referanssız olarak iş bulmanın neredeyse imkansız olduğunun düşünülmesi, Türkiye’deki yaşam koşulları nedeniyle gençlerin yurt dışında gitmeyi planlamaları ve gençlerin ekonomik, siyasi koşullar nedeniyle hedeflerini gerçekleştirebileceklerine inanmamaları yer alıyor.

“Arkadaş ayrılıkları” yani eski arkadaşlardan uzaklaşmak artık çok sık ele alınan bir konu. Peki bu uzaklaşmaların sebeplerinin sosyal olmaktan ziyade finansal olabileceğini hiç düşünmüş müydünüz?

Geçen yaz yapılan bir araştırma, ankete katılan Amerikalıların (Y ve Z Kuşağı) yüzde 36’sının arkadaş çevrelerinde onları fazla para harcamaya zorlayan en az bir kişi olduğunu ortaya koyuyor; hatta katılımcılar bazen bu yüzden borca bile girdiklerini belirtiyor. Birlikte restoranlara, barlara ve kulüplere gitmek tatiller, kıyafetler ve doğum günleri bu iki genç jenerasyonun hayatlarındaki en büyük mali yükler arasında. Bunun başlıca nedenlerini ise; dışlanmış hissetmek istememek, hayır demekte zorlanmak ve arkadaşlarını memnun etme kaygısı…

Arkadaşlarla geçirilen spontane bir gece ruh sağlığına iyi gelebileceği tartışmasız olmakla birlikte aşırı harcama yapmanın özellikle bu sürekli bir hâle gelirse, güçlü zihinsel sonuçlar doğurabileceği öngörülüyor. Psikolog Dr. Tara Quinn-Cirillo ruh sağlığı ve para harcama arasındaki ilişkiyi Refinery29’a verdiği röportajda şöyle açıklıyor: “Birçok insan, para harcayarak sonrasında kendini daha iyi hissetmeyi umuyor. Ancak bu, para harcama, finansal kaygı ve kötü ruh hali arasında bir kısır döngüye yol açabiliyor. Dürtüsel harcamalar, geniş kapsamlı sonuçlara sahip olabilir. Alkol veya grup baskısı gibi faktörler devreye girerse, bu tekrarlayan davranış kalıplarına yol açabilir ve bu kalıplardan çıkmak zor olabiliyor.”

İklim krizi aktivistlerinin seslerini duyurmak için sanat galerilerinde yaptıkları eylemlerden doğan tartışmaları muhtemelen anımsarsınız. Bu eylemlerin katılımcıları içerisinde basında en çok kendine yer bulanlardan olan İki Just Stop Oil aktivisti, Phoebe Plummer ve Anna Holland, 2022 yılında National Gallery’de Vincent van Gogh’un “Ayçiçekleri” tablosuna domates çorbası fırlattıkları için hapis cezasına çarptırıldı.

Dazed’in haberine göre: Plummer, hafifletici sebepler kapsamında hakime yaptığı 20 dakikalık konuşmada, Emmeline Pankhurst, Mahatma Gandhi ve Nelson Mandela’yı adalet için mücadele ederken suçlanan kişiler olarak örnek gösterdi. Ayrıca, cezasını “gülümseyerek” kabul edeceğini ekledi. Eyleme dair motivasyonunu ise şöyle açıkladı: “Bu kararları aldım çünkü şiddetsiz sivil direnişin, hızla değişimi sağlamak ve hızlanan iklim acil durumu ile buna körükle giden siyasi kararlar nedeniyle tüm insanlığı felakete sürükleyen durumu engellemek adına insanların sahip olduğu en iyi, belki de tek araç olduğuna inanıyorum.”

“Sıradan işleyişe sahip, adaletsiz, dürüst olmayan ve ölümcül bir sistemi barışçıl bir şekilde rahatsız etmeyi seçtim.” diyen Phoebe Plummer ve Anna Holland’ın cezalarının açıklanmasından birkaç saat sonra, Just Stop Oil aktivistleri, National Gallery’deki “Posta ve Aşıklar” sergisinde bulunan iki Van Gogh tablosuna çorba fırlattı.

Stresli bir günün ardından ne yapacağınız bilemeyip kendinizi saatlerce yatakta uzanıp sosyal medyada aşağıya kaydırırken bulduğunuz oluyor mu? İşte çoğunlukla dopamin eksikliği çeken ADHD’liler için önerilen dopamin menüsü yöntemi aslında herkes için bu alışkanlığı kıramaya yarayacak bir antidote vadediyor.

Dopamine menüsü hazırlamak çok basit. Tıpkı bir restoranın yemek menüsünü hazırlar gibi yola çıkıyorsunuz ve sosyal medyada zaman geçirmek dışında size keyif veren aktiviteleri bir menü haline getiriyorsunuz. Örneğin; yoga yapmak, meditasyon, sevdiğiniz bir arkadaşınızı aramak, çizim yapmak, kısa bir yürüyüş, defalarca izlediğiniz favori dizinizin bir bölümünü izlemek, favori romanınızdan 10 sayfa okumak… Burada listeyi yaparken dikkat edilmesi gereken bu önerilerin çok büyük eforlar istemiyor olması. Örneğin; ormanda koşu yapmak sizi mutlu ediyor olabilir ancak evinize çok yakın bir orman yoksa bu etkinlik listenizde yer almamalı çünkü telefonunuza erişip Instagram’fa gezinmek kadar kolay dopamin kaynağına alternatif olması mümkün değil. Dopamine menünüzde yer alacak aktiviteleri seçtikten sonra bunları ufak çizimler, stickerlar ya da fotoğraflarla gerçek bir menüye benzer, görsel bir hale getirmek ve her daim görebileceğiniz bir yerde tutmak öneriliyor. Böylece eliniz her telefona uzandığında kolayca görebileceğiniz alternatifler yakınınızda ve eğlenceli bir biçimde var oluyor.

Meditasyon, esneme, saç yağı sürme, kuru fırçalama ve diğerleri… Aktif çalışan insanlar olarak iyi yaşam ritüellerine dair en temel karşı argümanımız bunları yapacak yeterli süreye sahip olmadığımız yönünde. İşte James Clear’ın Atomic Habits kitabından doğan ve TikTok’ta bu ritüellere uygulanarak popülerleşen ‘wellness stacking’ terimi de aslında bu sorunu çözmek için yeni bir bakış açısı sunuyor.

‘Wellness stacking’ yönteminin temelindeki fikir şu ki, yeni alışkanlıkları baştan yaratmaktansa, eski ya da halihazırda oturmuş rutinlere eklemek daha kolaydır. Örneğin, her sabah yürüyüş yapıyorsanız, aynı zamanda su içmeye de başlayabilirsiniz ve işte — bir anda kendiniz için iyi olan iki şeyi bir arada yapıyorsunuz. Wellness stacking’de de çeşitli ritüelleri aynı anda yaparak öz bakımı kolaylaştırmak öneriliyor. TikTok kullanıcısı Brigette Muller, “wellness stacking” serisinde Saatlerce süren öz bakım yerine, her gün kendine 20 dakika ayırıyor ve bu sürede mümkün olduğunca çok aktiviteyi bir arada yapıyor, ayrıca her gün bir tane daha ekliyor. Örneğin; ilk gün ruh halini dengelemek için manyetik alan terapisi sunan matının üzerinde yatarken ikinci gün bu rutine diş beyazlatma bantlarını sonraki günse saç yağını dahil ediyor. Yorumlar bölümündeyse insanlar, meditasyon müziği dinlemek, göz maskesi takmak, nefes çalışmaları yapmak gibi yeni aktiviteler öneriyor. Günün sonunda adeta bir işe dönüştüğü için ertelenen tüm basit özbakım faaliyetleri 20 dakikalık bir ritüel içerisinde kendine yer bulmuş oluyor ve kişinin kendini yormadan sürdürülebilir ve eğlenceli bir öz bakım rutini yaratmasına aracılık ediyor.